فکرشهر: «وای بر حال گران‌فروشان یا کم‌فروشان»، در جامعه شاهدیم بسیاری از کالاهای ضروری، خوراک روزانه، سوخت و حتی لوازم زندگی قیمتی کاملا متفاوت یا مغایر با نرخ مصوب دارد صرف نظر از اینکه نهادهای اقتصادی و تعزیراتی چگونه نظارت دارند؛ صراحتا در آیات و روایات قرآنی از این رفتار، به کم‌فروشی و گران فروشی تعبیر شده و حکم آن مشخص است.
به گزارش فکرشهر به نقل از ایسنا، نمونه گزارش‌های زیادی از این امر منتشر شده است که غیرمسلمانان در رعایت اصل کم‌فروشی و گرانفروشی از بعضی مسلمانان وظیفه ناشناس، پیشقدم‌تر هستند و سعی می‌کنند اجناسشان را درست با همان وزن و پیمانه‌ای که روی آن نوشته‌اند بی‌کم و کاست به بازارهای جهان بفرستند و اعتماد دیگران را از این راه جلب کنند.
اگر انسان اهل دنیا هم باشد راهش این است که در معامله خیانت نکند. این موضوع نیز قابل توجه است که از نظر حقوقی کم‌فروشان ضامن و بدهکار در برابر خریداران هستند و به همین جهت توبه آنها جز به ادای حقوقی را که غصب کرده‌اند، ممکن نیست، حتی اگر صاحبانش را نشناسند باید معادل آن را به عنوان رد مظالم از طرف صاحبان اصلی به مستمندان بدهند.
در قرآن مجید مکرر بر روی مساله مبارزه با کم‌فروشی و تقلب در وزن و پیمانه تاکید شده است؛ خداوند در یک جا رعایت این نظم را در ردیف نظام آفرینش در پهنه جهان هستی قرار داده و در آیه ۷ و ۸ سوره رحمن می‌فرماید: «وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْمِیزانَ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزانِ؛ خداوند آسمان را برافراشت و میزان و حساب در همه چیز گذاشت، تا شما در وزن و حساب تعدی و طغیان نکنید.»
قرآن کریم کم‌فروشی را موجب ویران شدن شهر مدین و نابود شدن قوم آن معرفی کرده است ، در شش سوره از ۱۱۴ سوره قرآن کم فروشی مورد مذمت قرار گرفته است.
همچنین خداوند در آیه یک تا چهار سوره مطففین با لحنی شدید و تهدید آمیز می‌گوید: «... وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَی النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ، وَ إِذا کالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ، أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ لِیَوْمٍ عَظِیمٍ؛
وای بر کم‌فروشان! آنها که به هنگام خرید، حق خود را به‌طور کامل می‌گیرند، و به هنگام فروش از کیل و وزن کم می‌گذارند، آیا آنها گمان نمی‌کنند که در روز عظیمی برانگیخته خواهند شد، روز رستاخیز در دادگاه عدل خدا...»
گرانفروشی یکی از آفت‌های کسب روزی حلال است که بسیاری از اهل بازار ممکن است دانسته یا ندانسته به آن مبتلا شوند. درآمد حاصل از گرانفروشی حرام است و باید به صاحبان حق برگردانده شود و فروشنده‌ای که گرانفروشی کرده، شرعا مالک آن اموال نیست، زیرا درآمد حاصل از گران فروشی، حرام است و از حق الناس به شمار می‌رود که باید به صاحب اصلی آن برگردانده شود. امام صادق علیه السلام در جلد ۶، کافی در حدیثی می‌فرمایند: «مغبون ساختن مومن، حرام است و مغبون ساختن کسی که در قیمت کالا (و سالم بودن جنس) به فروشنده اعتماد کرده، حرام است.»
پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرمایند: "هر مردی که قوت مردم را بخرد و تا چهل روز آن را نگاه دارد به انتظار اینکه مسلمانان در گرانی واقع شوند گناهی کرده که اگر تمام آن قوت را بفروشد و پولش را صدقه بدهد، کفاره آن گناهی که کرده نمی‌شود. "
در آیات ۸۴ تا ۸۶ سوره هود خداوند به یکی از مفاسد اقتصادی که از روح شرک و بت پرستی سرچشمه می‌گیرد و در آن زمان در میان اهل" مدین" سخت رائج بود اشاره کرده ومی‌گوید : " به هنگام خرید و فروش پیمانه و وزن اشیاء را کم نکنید (وَ لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ)." مکیال" و " میزان" به معنی پیمانه و ترازو است و کم کردن آنها به معنی کم‌فروشی و نپرداختن حقوق مردم است. رواج این دو کار در میان آنها نشانه‌ای بود از نبودن نظم و حساب و میزان و سنجش درکارهایشان، و نمونه‌ای بود از غارتگری و استثمار و ظلم و ستم در جامعه ثروتمند آنها.
پیامبر (ص) پس از این دستور بلافاصله اشاره به دو علت برای آن می‌کند؛ نخست می‌گویند:" قبول این اندرز سبب می‌شود که درهای خیرات به روی شما گشوده شود، پیشرفت امر تجارت، پایین آمدن سطح قیمتها، آرامش جامعه، خلاصه" من خیر خواه شما هستم" و مطمئنم که این اندرز نیز سرچشمه خیر و برکت برای جامعه شما خواهد بود. (إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ). این احتمال نیز در تفسیر این جمله وجود دارد که شعیب می‌گوید: " من شما را دارای نعمت فراوان و خیر کثیری می‌بینم" بنا بر این دلیلی ندارد که تن به پستی دهید و حقوق مردم را ضایع کنید و به جای شکر نعمت کفران نعمت کنید. دیگر اینکه، من از آن می‌ترسم که اصرار بر شرک و کفران نعمت و کم فروشی، عذاب روز فراگیر، همه شما را فرو گیرد.
بر همین اساس حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجتبی کلباسی- رئیس مرکز تخصصی مهدویت- در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه همانطور که در آیات قرآنی به بحث گرانفروشی و کم فروشی اشاره شده است، اظهار کرد: آیه «ویل للمطففین» آیه‌ای است که خداوند در آیات قرآنی به آن اشاره دارد. معنی کلمه " ویل" کلمه‌ای است برای بیان حال کسی که رو به زوال و بدحالی است و در وضعیت بسیار بدی قرار دارد. خداوند متعال وقتی از این کلمه استفاده می‌کند که پشتوانه‌ای برای آن دارد. یعنی تمام نظام هستی پشت آن است و فردی که رو به زوال و نابودی است و در وضعیت بسیار نامناسبی به سر می‌برد.
وی خاطرنشان کرد: در دنیا و آخرت حال کم فروش و گرانفروش مشخص است. کم فروشی و گرانفروشی انواع و اقسام متفاوتی دارد. فقط در بحث مغازه رفتن نیست. در هر قرارداد و هر کاری یا هر شرکتی امکان کم فروشی و یا گرانفروشی وجود دارد. مثلا فردی چیزی تولید می‌کند و با مشخصاتی که روی آن نوشته است مغایرت دارد و خلاف آنچه را که گفته تحویل می‌دهد.
این کارشناس مهدویت خاطرنشان کرد: گاهی فردی تعهد در انجام کاری دارد اما از انجام آن کوتاهی می‌کند این نیز مصداق کم کاری و کم فروشی است. در کل باید بدانیم که کم فروشی و گرانفروشی برکت و فایده را در کار و زندگی از بین می‌برد و این نوعی خیانت به خود و تمام افراد جامعه است. خداوند در آیات قرآنی به اینکه قسط و عدل را بپا داریم بسیار مبادرت ورزیده است و همواره بر این اصل تاکید دارید که مبادلات را با قسط و عدل انجام بدهیم.
کلباسی یادآور شد: یکی از مصداق‌های کم‌فروشی و گرانفروشی این است که اگر می‌خواهیم مالی را به کسی بفروشیم از آن زیادی تعریف کرده و قیمت آن را دو برابر کنیم و اگر قرار است مالی را کسی بخریم اینقدر از آن مال بد بگوییم که بخواهیم سود بیشتری کسب کنیم و مبلغ کمتری بپردازیم. در سوره هود خداوند به این امر اشاره دارد که گرانفروشی و کم فروشی موجب فساد در زمین می‌شود و ارزش‌ها را بر هم می‌زند.
وی گفت: در حدیثی از پیامبر (ص) وارد شده است که امانتداری سبب جلب روزی می‌شود و خیانتکاری فقر را به همراه دارد. نباید به این موضوع فکر کنیم که با خیانت می‌توانیم به منفعت برسیم. خیانت در معامله سبب خسارت به افراد می‌شود و همین امر سبب می‌شود که ارزش‌های جامعه از یکدیگر متلاشی شود.
مدیر امور مراکز تخصصی حوزه‌های علمیه در ادامه با بیان اینکه ما اگر به موسسات کشور خودمان و یا سایر کشورها نگاه کنیم متوجه این امر می‌شویم که اگر مبنای کار بر عدالت باشد و هر آنچه که می‌گویند عمل کنند اقتصاد آنها نیز شکوفاتر می‌شود، تصریح کرد: کسی که می‌خواهد در کارش پیشرفت کند باید اصل را بر راستگویی و صداقت قرار بدهند. اینکه گاهی می‌گوییم در اقتصاد بیشتر به عقب بر می‌گردیم به دلیل آن است که در پاره‌ای از موارد رعایت امانتداری و صداقت را نداریم و همواره کم فروشی و گرانفروشی داشته‌ایم. صداقت اصل امانتداری و ... اموری است که باعث می‌شود به سود بیشتر و پایدارتر برسیم و رعایت این اصول سبب برکت بیشتر می‌شود. رعایت نکردن اصل گرانفروشی و کم فروشی در اسلام سبب متزلزل شدن اقتصاد و عقب رفت بیشتر جامعه می‌شود. مهم ترین عوامل بازدارنده از کم فروشی و گرایش به عدالت در همه حوزه‌ها از جمله حوزه اقتصادی است.
کلباسی گفت:اگر جامعه‌ای بخواهد به سوی کم فروشی نرود و عدالت اقتصادی بلکه عدالت جامع را تجربه کند باید بر این عناصر بینشی و نگرشی تاکید و توجه داشته باشد وتنها با افزایش ماموران نظارتی نمی‌توان به این مهم دست یافت؛ چرا که انسان باید وجدانی به نام فطرت الهی بیدار داشته باشد تا بتواند از درون، خود را نظارت و مدیریت و مهار کند؛ زیرا اگر پاسبان نفس نباشد نمی‌توان امید داشت که از کم فروشی رهایی یافت؛ چرا که پس از رفتن ماموران بیرونی، شخص دوباره به همان بی‌عدالتی و کم‌فروشی گرایش می‌یابد و آن را مرتکب می‌شود. از این رو خداوند و پیامبران همواره بر ماموران درونی از بینش توحیدی و معاد و حسابرسی قیامت و نماز و تقوا توجه داده‌اند و آن را مهم‌ترین ابزارهای مبارزه با بی‌عدالتی معرفی کرده‌اند.
