لطفا کمتر پلاستیک بخورید/ می خواهم بعد از خودم علف سبز نشود

فکرشهر- الهام راسخی: «می خواهم بعد از خودم علف سبز نشود!» شاید زیاد این جمله را شنیده اید و حتی در گفتارها به کار برده اید؛ این که این جمله ضرب المثل است یا جمله ی کنایه ای یا هر چیز دیگر، موضوع مورد بحث ما نیست. بلکه مسئله، چیزی فراتر از کاربردهای زبانی، شناخت ضرب المثل ها، لغت ها و اصطلاحات بومی و منطقه ای است. چیزی که به حیات بشری متصل است که متاسفانه امروزه نه تنها در حیاط های ما پیدا نمی شود بلکه در دشت ها و کوه ها هم به دلیل کاهش بارش باران، کمتر دیده می شود. اما گویی این از خصوصیت های ذاتی بشر است که وقتی چیزی از چشمش دور ماند به کمتر دیدن آن عادت کند یا اینکه نوع مصنوعی اش را برای خودش بسازد. مثل تمام چمن های مصنوعی که هر روز بیشتر و بیشتر می شود و با افتخار شاهد رونمایی و افتتاح آنها هستیم. اما احتمالا وقتی که داریم روی چمن های مصنوعی فوتبال بازی می کنیم و در دلمان از اینکه این علف ها هرگز خشک نمی شوند خوشنودیم یا وقتی برای هرکدام از خریدهایی که انجام می دهیم یک پاکت پلاستیکی شیک در دست می گیریم و یا زمانی که در بازار، میوه های خوش آب و رنگ و سبزی های تازه را جدا جدا و هرکدام را در نایلون های پلاستیکی متعددی قرار می دهیم و سرآخر وقتی در آشپزخانه میوه ها را می شوییم، می بینیم که دست کم 20 عدد نایلون پلاستیکی با رنگ ها و اندازه ای مختلف داریم و بدون توجه همه را راهی سطل زباله می کنیم، متوجه این موضوع نیستیم که احتمالا روزی همین پلاستیک های رها شده در طبیعت دوباره به بدن خودمان برمی گردد و باعث بسیاری از بیماری هایی می شوند که از منشاء آنها بی خبر هستیم. پلاستیک هایی که قبلا بارها و بارها از سوی سازمان ها  و نهادهای محیط زیستی درباره خطر رها کردن آنها در طبیعت شنیده و بی توجه به همه ی گفته ها از جمله تجزیه نشدن آنها باز رفتار خودمان را ادامه دادیم.

 اما در حال حاضر، موضوع، رها کردن پلاستیک در طبیعت نیست بلکه استفاده نکردن از آنها و یا کمتر استفاده کردن از آنها است. وقتی که برای راحتی و یا بهتر است بگویم از روی تنبلی به جای سفره های زیبایی که در گذشته استفاده می کردیم و به خاطر کیفیت خوبشان تا سال ها میزبان ما در وقت ناهار و شام بودند، سفره های بی کیفیت و خطرناک یکبار مصرف استفاده می کنیم. وقتی در گردش ها و سفرهای یک روزه به طبیعت برای فرار از شستن چند تکه ظرف به استفاده از ظروف یکبارمصرف روی می آوریم، دیگر نباید از طعم بد میوه ها، گوشت ها و حتی ماهی ها گله و شکایتی داشته باشیم. دیگر نباید بگوییم هیچ چیز طعم گذشته را نمی دهد و همه چیز مصنوعی شده؛ زیرا بشر چیزی را درو می کند که خودش می کارد و قطعا هیچ چیز و هیچکس در این دنیا بی ربط به دیگری نیست و همه ی ما روی یک زمین زندگی کرده و تمام رفتارهایمان روی زندگی همدیگر تاثیر می گذارد.

سالانه 300 میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می شود. در ایران روزانه 177هزار تن پلاستیک تولید می شود که بخش وسیعی از آنها کیسه های نایلونی هستند که متوسط عمر آنها 12 دقیقه است. بخش کوچکی یعنی تنها 10 درصد از این تولید انبوه، بازیافت می شود و مابقی آنها درون زمین دفن می شوند. اما بهتر است بدانید که مقدار بسیار زیادی از آنها به مسیرهای رودخانه ها و دریاها می رسند و آب ها را آلوده می کنند.

 اثرات آلوده کننده پلاستیک بر محیط زیست را همه جا می توان دید؛ از زمین و اقیانوس گرفته تا انسان و حیوان؛ زیرا پلاستیک های دفن شده، در خاک و محیط اطرافش مواد شیمیایی مضر آزاد می کند که در نهایت به آب های زیرزمینی، منابع آبی و اکوسیستم نفوذ می کند و آب مسموم به موجوداتی که از آن می نوشند آسیب می زند. بر اساس گفته ی سازمان های تحقیقی درباره زباله های پلاستیکی، این زباله ها بیشتر از آنکه به صورت تکه های درشت در دریا وجود داشته باشند، به صورت ریزپلاستیک - در اندازه های 2 میکرو تا 5 میلی متر- به صورت توده های ابری دیده می شوند. حداقل 5 تریلیون پلاستیک با وزنی بیش از 268 هزار تن در دریاها شناور هستند و به راحتی، حیوانات دریایی را آلوده و مسموم می کنند زیرا جانوران، آنها را به جای غذا اشتباه می گیرند و می خورند. در معده بسیاری از حیوانات، مقداری پلاستیک دیده می شود و این زباله ها، هر سال بیش از یک میلیون مرغ دریایی و یکصدهزار پستاندار را می کشد. امروزه مواد شیمیایی موجود در ریزپلاستیک های خورده شده توسط جانوران دریایی، در زنجیره غذایی ما قرار می گیرد. مواد شیمیایی مضر پلاستیک ها وارد جریان خون و بافت بدن انسان و حتی نوزادان می شود. سرطان سینه، پروستات، اختلال در غدد درون ریز، دیابت، ناباروری، چاقی و بیماری های قلبی - عروقی از جمله بیماری های است که بر اثر مصرف ریزپلاستیک ها ایجاد می شود. موضوعی که شاید خیلی ها از آن بی خبر باشند و شاید هم بدانند و هیچ تلاشی مبنی بر کاهش مصرف پلاستیک در زندگی خود نکنند. در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته مانند بنگلادش، سوماترا، کنیا، تایوان، اندونزی و هند، استفاده از کیسه های پلاستیکی ممنوع است و در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند انگلستان، برای مصرف کیسه های پلاستیکی مالیات وضع شده است. مسئله ای که شاید غیرقابل باور باشد، اما در گزارشی که از برخی بانوان (خانه دار) استانمان گرفته شده، عینا به این مسئله اشاره شد که با وجود اطلاع از خطرات استفاده از ظروف یکبار مصرف، وقتی از آنها سوال می شد که چرا استفاده می کنید، هیچ پاسخی برای آن نداشتند.

خانم کرمی 27 ساله در پاسخ به اینکه روزانه چه میزان از کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف استفاده می کند خندید و گفت: همیشه از سفره های یکبار مصرف استفاده می کنم چون راحت تر است. فقط به خاطر راحتی! 

همیشه وقتی خرید می روم، تعداد زیادی پلاستیک به خانه می آورم و همیشه هم از سفره های یکبار مصرف استفاده می کنیم. این ها را خانم هوراب 40 ساله گفت.

خانم باصولی 32 ساله در پاسخ به «فکرشهر» گفت: سعی می کنم کمتر از کیسه های پلاستیکی استفاده کنم. از سفره های یکبار مصرف استفاده می کردم اما مدتی است که آن را کنار گذاشته ام و استفاده نمی کنم.

خانم باباعلی 21ساله که از وجود ریز پلاستیک ها و بیماری های ناشی از آنها اطلاعی نداشت، گفت: متاسفانه همیشه از سفره های یکبار مصرف استفاده می کنیم.

خانم الف که 50 سال داشت، گفت: خب برای خرید ناچار هستیم که از کیسه ای پلاستیکی استفاده کنیم. وی اظهار داشت که همیشه از سفره ی یکبار مصرف استفاده می کنند. 

خانم اخلاقی که درباره خطرات پلاستیک تا حدودی آشنایی داشت، گفت: از سفره های یکبار مصرف به هیچ وجه استفاده نمی کنیم مگر برای مواقع خاصی مثل دادن نذری. این بانوی 36 ساله در خصوص کیسه های نایلونی گفت: باید دولت یا ارگان های مربوطه به جای کیسه های پلاستیکی، پاکت، زنبیل یا کیف های مخصوص خرید در اختیار فروشندگان و مردم قرار بدهند تا از آنها استفاده شود.

خانم دباغ 28 ساله در خصوص علت استفاده روزانه اش برای صبحانه، ناهار و شام از سفره ی یکبار مصرف گفت: حوصله تمیز کردن سفرهای معمولی را ندارم.

خانم اسدی 20 ساله با خنده به دانسته هایش درباره خطرات ریزپلاستیک ها برای سلامتی انسان و موجودات اقرار می کند و می گوید همیشه از سفره ی یکبار مصرف استفاده می کنند. فقط و فقط برای راحتی کار که نخواهند سفره های معمولی را دستمال بکشند یا بشویند.

خانم ز 42 ساله نیز در پاسخ به سوال «فکرشهر» گفت که همیشه از سفره های یکبار مصرف استفاده می کند و در کل از پلاستیک زیاد استفاده می کند.

خانم رضایی نیز گفت: می دانم که استفاده از سفره ی یکبار مصرف خطرناک است ولی همیشه استفاده می کنم چون استفاده از آنها راحت است. او با خنده تاکید می کند «فقط برای راحتی خودمان».

خانم صفا به اینکه تقریبا همه ی مردم سفره های یکبار مصرف استفاده می کنند اشاره می کند و می گوید: ولی خودم سعی می کنم خیلی کم استفاده کنم. این خانم 44 ساله می گوید: وقتی به خرید می روی ناچاری که از کیسه های پلاستیکی استفاده کنی.

خانم شهرسبزی که به گفته ی خودش همسرش از دوستداران محیط زیست است، گفت: ما همیشه از سفره ی معمولی استفاده می کنیم و در کل سعی می کنیم پلاستیک کمتری استفاده کنیم چون همسرم روی محیط زیست حساس است.

خانم توقعی که 26 سال داشت تاکید کرد که هرگز از سفره های یکبار مصرف استفاده نمی کند و ادامه داد: وقتی خرید می روم تمام کیسه های پلاستیکی را جمع می کنم و آنها را برای مصرف دوباره به عنوان کیسه زباله نگهداری می کنم.

تا به حال از سفره های یکبار مصرف استفاده نکرده ام ولی بیشتر مردم راهی جز استفاده از کیسه های پلاستیکی ندارند. این ها را خانم شیخی 28 گفت و ادامه داد: اگر پاکت هایی تولید می شد که به طبیعت ضرری نمی رساند و در اختیار مردم قرار می گرفت خیلی بهتر بود.

خانم سلیمی فرد 26ساله، استفاده از سفره های یکبار مصرف را یکجور بی احترامی نسبت به اشخاص به خصوص مهمان دانست و گفت: من روی استفاده از پلاستیک ها خیلی حساس هستم برای همین سعی می کنم خیلی کم استفاده کنم و یا آنهایی که در خانه هستند، از آنها چندین بار استفاده کنم، مثلا کیسه های پلاستیکی مربوط به خرید میوه ها و سبزی ها را نگه می دارم و به عنوان کیسه زباله از آنها استفاده می کنم.

از همه ی بانوان مورد سوال قرار گرفته در این گزارش، قبل از اینکه میزان مصرف پلاستیک شان را بپرسم، درباره اینکه آیا  تا به حال این جمله را شنیده اند که «می خواهم بعد از خودم علف سبز نشود»، پرسیدم و به جز یک مورد، پاسخ همه ی آنها مثبت که بود هیچ، بعضی اظهار داشتند که خودشان هم گاهی در کلام از آن استفاده می کنند. جمله ی به ظاهر ساده و طنزی که تفکری پشتش خوابیده که از بمب، مخرب تر و خطرناک تر است. تفکری که نشان دهنده ی بی اهمیت بودن زندگی آیندگان و آنچه که در ارتباط مستقیم با آن هاست، از جمله حفاظت از محیط زیست، می باشد. تفکری که باعث مصرف بی رویه انرژی، هدر دادن آب و... می شود. این بار پای سفره ها و ظروف یکبار مصرف را به خانه های ما باز کرده، محیط زیست را به خطر می اندازد و سلامتی را از خودمان و البته آیندگان می گیرد.

در این گزارش به عمد، تنها از بانوان خانه دار گزارش گرفته شد. بانوانی در مدیریت خانه و مهم تر از آن، تربیت کودکان را برعهده دارند. خریدهای خانه را آنها سر و سامان می دهند، سفره ها را آنها می اندازند و آنچه به عنوان زباله دور ریخته می شود، زیر نگاه آنها رد می شود. برای همین این بار نه سراغ مسئولی رفتم نه ارگانی. اصلا فکر کردم که دولت وجود ندارد یا  نمی تواند کاری انجام دهد. ضمن اینکه تمام پلاستیک ها را نه دولت تولید می کند و نه مصرف. آنچه در حال حاضر اهمیت دارد، عملکرد ما در رابطه با استفاده از کیسه های پلاستیکی، ظروف و سفره های یکبار مصرف و هر چیز پلاستیکی است. همه ی ما خواسته یا ناخواسته، با علم یا بدون علم، در راستای همین جمله ی «می خواهم بعد از خودم علف سبز نشود» عمل می کنیم. مثل همین سفره ها ی یکبار مصرف که بخش قابل توجهی از پلاستیک های مصرفی روزانه است و به راحتی و سادگی می توان آنها را برای همیشه کنار گذاشت یا حداقل تنها در موارد خاص و به ناچار از آنها استفاده کرد.

شاید در صحنه مدیریتی کشور، هیچ نقشی نداشته باشیم و نتوانیم کاری کنیم، اما می توانیم از پایین ترین نقطه و از تنها جایی که مدیریت آن بر عهده ی ماست، شروع کنیم تا هرچند نشود برای همیشه از پلاستیک راحت شد و به نوعی آن را کنار گذاشت، چون بخش وسیعی از زندگی ما و وسایل مورد نیاز ما را در برگرفته است، اما با کم کردن استفاده های غیرضروری، می توان از مصرف بیش از حد آنها کم کرد.