فکرشهر- سید ناصر شهبازی*: معضلی که بیشتر جوامع جهانی را به خود درگیر کرده است، معضل کودک آزاری، تجاوز به عنف و خشونت علیه زنان است که سالانه قربانی های زیادی می گیرد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، خشونت علیه زنان را «هرگونه عمل خشونت‌آمیز بر پایه جنسیت که بتواند منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)، جنسی یا روانی زنان بشود» تعریف کرده که ممکن است توسط افرادی از همان جنس، اشخاص عادی، اعضای خانواده‌ها و یا دولت اعمال شود.
امروزه یکی از آسیب های اجتماعی که مورد توجه محققان، آسیب شناسان، جامعه شناسان و روانشناسان قرار گرفته است اعمال خشونت علیه زنان، تجاوز به عنف و آزار جنسی است که در پی آن این سوال مطرح می شود که تجاوز به عنف چه اثرات سوئی بر قربانی می گذارد و فرد متجاوز چرا به این کار غیر انسانی دست می زند؟
تجاوز جنسی پیامدهای سوء روانی و اجتماعی زیادی دارد: از جمله اینکه قربانی دچار اختلال پس از حادثه، عدم تمرکز، الگوهای خواب نامناسب، منزوی شدن وغیره می شود. تجاوز جنسی در اصطلاح پزشکی قانونی به معنی انجام نزدیکی جنسی با فرد بدون رضایت او است. تجاوز جنسی علاوه بر حمله فیزیکی، از بین برنده شأن انسانی قربانی نیز می باشد. باید این هم در نظر گرفت چنانچه فرد بالغی اقدام به رابطه جنسی با فرد کم سن و سال (کودک) کند حتی اگر با رضایت او باشد، تجاوز محسوب می شود. این عمل توسط افرادی که در اصطلاح به اختلال «پدوفیلیا» دچار هستند، انجام می شود.
تفاوتی که بین تجاوز جنسی و آزار جنسی وجود دارد؛ تجاوز جنسی عمل خشونت واری است که در پی رابطه جنسی بدون رضایت صورت می گیرد ولی آزار جنسی محدودهٔ وسیعی از رفتارها، از مزاحمت‌های خیابانی تا سوء استفاده جنسی و تجاوز جنسی را شامل می شود.
آزار جنسی عملی است با ماهیت جنسی که در آن فرد یا افرادی با تعرض به شخصیت یک فرد، از طریق، ارعاب، بهره‌گیری ناخواسته یا اجبار، خواستار دریافت التفات جنسی یا تحقیر جنسیتی با توسل به آزار کلامی می شوند که در اصطلاح عامیانه هیزی کردن، لمس بدن کودک یا زن برای ارضای جنسی هم می توان اشاره کرد.
در قانون جمهوری اسلامی ایران در ماده 224 قانون مجازات اسلامی حکم تجاوز به عنف اعدام است که نیاز به مدارکی مانند شهادت گواهان، مدرک مربوط به اثبات هویت متجاوز و این واقعیت که نزدیکی بدون رضایت زن بوده است باید فراهم باشد که با اثبات آن اشد مجازات در قبال آن صورت می گیرد.
انگیزه ای که فرد را به خشونت و تجاوز وا می دارد، به عواملی مثل خشم، میل به قدرت، دیگر آزاری، ارضای جنسی، جنون، اختلالات روانی یا اختلافات شخصی و خانوادگی بستگی دارد.
هیچ فردی با هیچ پوششی لایق تجاوز نیست و گاهی اوقات این عمل وحشیانه در جاهایی صورت می گیرد که فرد کاملا احساس امنیت می کند. گاهی فرد بدون آنکه آگاه باشد که چه اتفاق ناخوشایندی در انتظارش است با اعتماد کاذب، خود را در شرایطی قرار می دهد که مورد تجاوز و آزار جنسی قرار می گیرد. گاهی زنانی که مورد تجاوز قرار گرفته اند برای اینکه حادثه دردناک را فراموش کنند دست به پنهان کاری می زنند، که بسیاری از جامعه‌شناسان تاکید دارند که قربانیان باید در صورت مواجهه با آزار و تجاوز جنسی پیگیری حقوقی کنند تا به جمعیت خاموش تبدیل نشوند.
فردی که مورد تجاوز قرار گرفته است در قدم اول بدون دریغ باید با پلیس تماس بگیرد، زیرا ترشحاتی که از بدن متجاوز مثل عرق کردن، آب دهان یا لک خون بر روی بدن قربانی باقی می ماند، در مدت زمان کوتاه از بین می رود. در ضمن آثاری مثل موی برجا مانده از فرد متجاوز که از درگیری با فرد قربانی باقی می ماند، می تواند مدرک مهمی باشد، زیرا پزشکی قانونی برای تشخیص DNA از آن استفاده می کند.
مساله مهمی که در قالب آموزش باید نسبت به آن آگاهی داد، عدم استحمام کردن یا دستشویی رفتن و شستشوی بدن است، زیرا فرد قربانی که مورد تجاوز قرار گرفته، به دلیل اینکه خود را از حالت چندش وار دور کند، سریعا حمام می کند، دستشویی می رود و خود را می شوید یا لباس های خود را دور می اندازد که با انجام ندادن این کارها توسط فرد قربانی در ساعت های اولیه تجاوز یا آگاهی نسبت به این مساله، کمک می کند که مدارک از بین نروند؛ همچنین در جمع آوری اطلاعات و مدارک، فرایند قانونی سریع تر و کامل تری صورت گیرد.
زمان طلایی یا ساعات اولیه بعد از تجاوز وجود دارد که می توان از خیلی اتفاق های ناخوشایندی مثل بارداری ناخواسته، بیماری های مقاربتی وعفونت های دستگاه تناسلی جلوگیری کرد که با تشخیص زود هنگام قابل پیشگیری و درمان هستند. همان گونه که گفته شد فرد قربانی در قبال تجاوز صورت گرفته دست به پنهان کاری می زند یا به پلیس مراجعه نمی کند، که دلایل مختلفی دارد که یکی از این دلایل حالت شوکی است که به فرد قربانی بعد از تجاوز وارد می شود.
از دیگر دلایل می توان به ترس از برخورد شدید قانون و متهم شناخته شدن به رابطه نامشروع، ترس از برچسب خوردن، سرزنش شدن، قضاوت شدن، تحقیر شدن، تنبیه شدن به دلیل گناه نکرده و تهدیدهایی که از طرف فرد متجاوز صورت می گیرد، اشاره کرد.
مهم ترین نقش برای کمک به فرد قربانی را می توان از خانواده انتظار داشت؛ حمایتی که از طرف خانواده صورت می گیرد و فضای آرامی را که خانواده به وجود می آورد از هر لحاظ می تواند کمک کننده باشد، زیرا فرد قربانی به اولین جایی که پناه می برد، کانون خانواده است و عدم حمایت خانواده در دراز مدت به صدمات شدید روحی و حتی به عواقب سنگین تر مثل خودکشی ختم شود.
تجاوز برای فرد قربانی عوارض سنگینی به همراه خواهد داشت که این عوارض شامل بدبین شدن نسبت به جنس مخالف، فرار از ازدواج و عدم تشکیل خانواده، فکرکردن درباره خودکشی و مرگ، سکوت اجباری به دلیل شرم و خجالت، افسردگی شدید و دو قطبی شدن است.
فرد قربانی برای بهبود خود، باید دوره های درمانی خاصی را زیر نظر روانشناسان، روان پزشکان و مددکاران اجتماعی شروع کند.
دید جامعه باید نسبت به فردی که مورد تجاوز قرار گرفته، بدون پیش داوری باشد، زیرا این افراد در شرایطی قرار گرفته اند که اغفال شده یا به زور مورد تجاوز قرار گرفته اند.
جامعه سالم جامعه ای است که کانون خانواده در آن مستحکم و بین افراد خانواده رابطه صمیمی و دوستانه وجود داشته باشد.
«به امید جهانی بدون خشونت»
*کارشناس مددکاری اجتماعی
