فکرشهر: در روزهای گذشته با حکمی از سوی منصور غلامی، دو سال و نیم سکانداری مسعود برومند، معاون پژوهشی وزارت علوم بر این مسند پایان یافت. در دوران مسئولیت وی تلاش‌ها برای مقابله با تخلفات علمی در پژوهش‌ها نهایتا به ابلاغ آئین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی منجر شد و وی تلاش کرد حلقه واسطی میان دانشگاه و صنعت ایجاد کند اما این همه انتظارات دانشگاهیان از معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم نبود.
به گزارش فکرشهر از ایسنا، آبان ۱۳۹۶ وزیر علوم دکتر مسعود برومند را به سمت معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم منصوب کرد. برومند که متولد ۱۳۳۷ در آبادان است دوره کارشناسی خود را در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه مهندسی نفت آبادان گذرانده و در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه بیرمنگام تحصیل کرد. او دکترای مهندسی مکانیک خود را از دانشگاه کرانفیلد در انگلستان اخذ کرده و دانشیار دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی امیرکبیر است و پیش از آبان ۹۶ نیز معاون پژوهش و فناوری این دانشگاه بود. او بعد از دکتر وحید احمدی، روی کار آمد.
وحید احمدی، عضو هیئت علمی تربیت مدرس بود که در سال ۱۳۹۲ معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم شد. احمدی در دوران معاونت خود گام‌هایی برای تصویب آئین‌نامه قانون اختصاص یک درصد اعتبارات دولتی به امر پژوهش برداشت و استارت حمایت از پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش بنیان را زد. در سال ۱۳۹۶ و در ماه‌های پایانی معاونت احمدی، سهم ایران در تولید مقالات کیفی ۲.۲ درصد بود.
برومند در سال ۱۳۹۶ جانشین وی در معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم شد و میراث احمدی در حوزه پژوهش و فناوری آموزش عالی را تحویل گرفت.
بررسی سوابق مسعود برومند نشان می‌دهد به همان اندازه که در حوزه پژوهش فعال بوده با صنایع هم ارتباط موثری داشته است. در واقع انتخاب برومند از سوی وزیر علوم احتمالا نشان از این داشت که عزمی برای گسترش و توسعه پژوهش‌های فناورانه و ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه در وزارت علوم وجود داشته است.
برومند در ماه‌های اول مسئولیت خود، بخشنامه‌ای به روسای دانشگاه‌ها درباره ضرورت برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها برای رشد اشتغال فارغ‌التحصیلان خود ابلاغ کرد. یکی از کلیدواژه‌های سخنان او "اکوسیستم نوآوری" بود. وی معتقد بود برای حرکت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به سمت حل مشکلات و معضلات کشور باید در آموزش عالی تغییر پارادیم صورت بگیرد و یک اکوسیستم نوآوری ایجاد شود.
برومند درباره برنامه‌های اجرایی وزارت علوم برای ایجاد نوآوری در کشور گفته بود: اولین گام در این زمینه، تشکیل تیم‌های کاری پژوهشی کوچک به سرپرستی اساتید برجسته است و مهارت آموزشی به دانشجویان، بازنگری در ساختار اجرایی و تجهیزات آزمایشگاهی و تشکیل سازمان‌های پیشرو گام‌های بعدی در این فرایند به شمار می‌روند.
یکی از طرح‌های قابل توجهی که در دوران معاونت برومند در وزارت علوم مطرح شد تدوین آئین‌نامه فرصت مطالعاتی اعضای هیئت علمی در جامعه و صنعت بود. به موجب این آئین‌نامه، در شیوه‌نامه وزارت علوم از سال ۱۳۹۸ گذراندن دوره فرصت مطالعاتی برای اعضای هیئت علمی پیمانی و رسمی آزمایشی الزامی شده و اعلام شد اعضای هیئت علمی رسمی نیز با گذراندن این دوره از مزایای تشویقی آن بهره‌مند خواهند شد. بر اساس این آئین‌نامه اعضای هیئت علمی جوانی که در ابتدا وارد دانشگاه می‌شوند بسته‌به رشته‌ای که دارند باید مدتی را در جامعه یا صنعت بگذرانند.
ستاپ چه شد؟
در دوران مسئولیت معاون سابق پژوهشی وزیر علوم، یکی از مهم‌ترین طرح‌ها، ستاپ بود. در پایلوت این طرح که به گفته‌ی برومند قرار بود از مهر ماه ۱۳۹۷ اجرایی شود، موضوعاتی که نیازها و چالش‌های کشور در هر کدام از شاخه‌های علوم انسانی و فنی مهندسی است به صورت فراخوان ارائه می‌شود و اعضای هیات علمی می‌توانند برای اجرای این طرح درخواست و پیشنهاد بدهند. البته طبق اخبار منتشر شده اجرای این طرح برای پروژه‌های دوره دکتری و کارشناسی ارشد و دانشجویان پسا دکتری نیز مطرح و منابع مالی آن تامین شده است بنابراین اعضای هیات علمی که طرح خوبی از نظر کیفیت اجرا ارائه بدهند می‌توانند برنده واقعی اجرای طرح شوند.
برومند درباره ستاپ گفته بود اگر در اجرای پایلوت طرح مشکلی نباشد، از سال ۱۳۹۸ بر اساس بند ط تبصره ۹ این طرح به طور کلی به مرحله اجرا گذاشته می‌شود البته به شرطی که سازمان برنامه و بودجه و همچنین مجلس منابع لازم را در اختیار وزارت علوم قرار بدهند. به نظر می‌رسد بعد از گذشت دو سال از زمانی که قرار بود پایلوت این طرح اجرایی شود، هنوز اجرای آن میسر نشده چرا که محسن شریفی، مدیرکل دفترسیاستگذاری وبرنامه ریزی امورپژوهشی وزارت علوم، ۳۱ اردیبهشت سال جاری اعلام کرده بود سامانه ستاپ تا آخر خرداد راه‌اندازی می‌شود.
اما از بعد رسانه ای نیز آنچه از برومند در رسانه‌ها انعکاس یافته عمدتا صحبت‌هایی است که وی در نشست‌هایی با معاونان پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی داشته است. وی در دوران مسئولیت خود در همان مصاحبه‌های معدودی که با خبرنگاران داشت از کمبود بودجه پژوهشی کشور گلایه کرده بود. وی بارها تاکید کرده بود شرکت‌های سودده، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت مکلف اند در اجرای تکالیف قانونی مربوط حداقل ۴۰ درصد از هزینه امور پژوهشی خود را به‌حساب خاصی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کنند. او اردیبهشت سال ۱۳۹۸ اعلام کرده بود که تنها ۶۰ درصد بودجه پژوهشی سال ۱۳۹۷ تخصیص یافته است.
معاون پژوهشی سابق وزیر علوم سال گذشته اعلام کرده بود: ۴۰ میلیون یورو برای تجهیز دانشگاه‌ها در نظر گرفته شده است اما با این مبلغ نمی‌توان همه‌ی تجهیزات مورد نیاز دانشگاه‌ها را خریداری کرد. وی در نشست خبری خود در در سال ۹۷ با اشاره به عملکرد دستگاه ها در زمینه اختصاص یک درصد اعتبارات پژوهشی گفته بود: از این محل ۸۵ میلیارد تومان به امر پژوهش اختصاص یافته که در این زمینه وزارت نفت و بهداشت بیشترین عملکرد را داشته‌اند. امیدوارم با ارائه راهکار در سال ۹۸ این قانون به وضع بهتری اجرایی شود.
مقالات پراستناد همچنان مایه مباهات
یکی از معیارهایی که امروزه از سوی نهادهای مختلف برای نمایش رشد و ارتقای سطح علمی کشور بیان می‌شود تعداد مقالات پراستناد و داغ است. در سال ۱۳۹۸ و در دورانی که برومند معاون پژوهشی وزیر علوم بود رتبه ایران در انتشار مقالات داغ در دنیا ۱۶ و در مقالات پراستناد ۱۹ اعلام شد.
وی در اولین نشست خبری خود در سال ۱۳۹۶ با اشاره به توجه دانشگاه‌ها به انتشار مقالات خود در مجلات معتبر جهانی، گفت: بر این اساس در سال ۲۰۱۶ از ۱.۹ درصد مقالات جهانی چاپ شده حدود ۲.۹ درصد آن جزو مقالات پر استناد بوده‌اند که این نشان می‌دهد کمیت از کیفیت پیشی گرفته است.
او در سال ۱۳۹۷ هم اعلام کرده بود که پژوهشگران ایرانی در حال حاضر سه درصد مقالات برتر دنیا را تولید می‌کنند. بر اساس آن چه در دیگر رسانه‌ها آمده است، مقالات برتر (Top papers) به گروه اندکی از مقالات اطلاق می‌شود که تعداد استنادهای زیادی را دریافت کرده‌اند. این مقالات به نام مقالات یک درصد و یک دهم درصد برتر نیز شناخته می‌شوند که شامل مقالات پراستناد و داغ است. در سال ۱۳۹۸ نیز ایران چهار درصد مقالات داغ دنیا را تولید می‌کرد.
اما در همین دورانی که کمیت و کیفیت مقالات مایه‌ی مباهات آموزش عالی معرفی می‌شد، تعدادی از استادان دانشگاه در گفت‌وگوهایی که با ایسنا داشتند بارها از توجه بیش از حد سازوکارهای وزارت علوم به تعداد مقالات استادان و رشد روزافزون مقالات بی‌کیفیت گلایه کرده بودند.
از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین رخدادهای حوزه پژوهش در دوران برومند، تلاش برای تصویب آئین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی بود. در سال ۱۳۹۵ بود که پای تخلف‌های علمی پژوهشگران ایرانی به مجله‌ی معتبر نیچر رسید و در سال‌های پس از آن، تقلب در پایان‌نامه‌ها و رونق دکان‌های پایان‌نامه‌نویسی هم به اوج خود رسید. اواخر سال ۱۳۹۶ برومند با اشاره به تدوین آیین‌نامه اجرایی قانون مقابله با تخلفات علمی گفته بود: پیش نویس اولیه آیین نامه اجرایی قانون مقابله با تقلب و تخلفات علمی که ترجیح می‌دهم با نام "اخلاق پژوهشی" از آن یاد کنم قبلا توسط معاونت حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است.
این آئین‌نامه نهایتا در جلسه هیئت دولت هم تصویب شد و در سال گذشته توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شد.
وزارت علوم و کرونا
فعالیت‌های معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم در دوران شیوع کرونا نیز معطوف به این مسئله شد. برومند در روزهای پایانی سال گذشته اعلام کرد ۶۱ شرکت در مجموعه وزارت علوم برای مقابله با کرونا فعال شده‌اند. وی در در نشست مدیران ارشد وزارت علوم با معاون اول رئیس جمهوری که ۲۶ خرداد برگزار شد درباره محصولات تولید شده توسط پارک‌های علم و فناوری در دوران شیوع کرونا گفت: در این مدت بیش از ۴۵۰ شرکت در حوزه کرونا بیش از یک میلیون ماسک در روز و بیش از یک و نیم میلیون لیتر مواد ضدعفونی در روز تولید کرده‌اند و بیش از ۱۵۰ شرکت در حوزه تجهیزات از قبیل ونتیلاتور، کیت‌های تشخیص، مخازن اکسیژن، دماسنج‌های غیر تماسی و لباس‌های حفاظتی فعال بوده‌اند.
فعالیت‌های وزارت علوم در راستای مقابله با کرونا در حالی پیگیری می‌شد که برخی از استادان دانشگاه‌ها معتقدند نهاد آموزش عالی در دوران شیوع کرونا موفق به حل مسائلی که این ویروس در جنبه‌های مختلف زندگی مردم جامعه ایجاد کرده بود، نشده است و یکی از استادان دانشگاه در این خصوص که شیوع کرونا منجر به « باز شدن دکان جدیدی در مقاله‌نویسی» شود ابراز نگرانی کرده است.
اما پس از دوره دو سال و نیمه‌ی مسئولیت برومند در نهایت روز گذشته، غلامحسین رحیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس از سوی وزیر علوم جایگزین مسعود برومند شد و در حکم دیگری نیز مسعود برومند به سمت مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری منصوب شد. رحیمی می‌تواند علاوه بر ادامه‌ی مسیر تلاش‌های برومند برای تحکیم ارتباط دانشگاه و صنعت، گام‌های جدی‌تری برای برآوردن انتظارات دانشگاهیان خصوصا در زمینه چالش‌های حوزه مقاله‌نویسی بردارد.
