فکرشهر ـ مهناز ایلانی: تاهمین چند سال اخیر، اکثر مردم تنها راه پس انداز یا حتی سرمایه گذاری را نگهداری پول های خود در بانک می دانستند؛ به این دلیل که با سایر روش های سرمایه گذاری آشنایی نداشتند اما این روزها بورس به یک چالش تبدیل شده است. مردم پس از احوالپرسی هایشان از یکدیگر می پرسند که سهام دار بازار بورس هستند یا خیر؟! اگرسهام دار باشی باید توضیح دهی که چه میزان سرمایه گذاری و سود داشته ای و اگرسهام دار نباشی سعی می کنند متقاعدت کنند که وارد بازار شوی.
بازار بورس از جمله بازارهای معاملاتی است که نقش بسزایی در رشد اقتصادی دارد. درواقع این بازار با جمع آوری پس اندازهای خرد و کلان، بستری برای کسب و کار و رونق اقتصادی فراهم می کند.
بازار سرمایه و به ویژه بازار بورس اوراق بهادار، این امکان را فراهم می کند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه گذاری کند و در سود آنها شریک شود.
با توجه به این حجم از همه گیری بورس بد نیست به زبانی ساده اندکی بیشتر با بورس آشنا شویم.
تاریخچه بورس
در قرن 15 میلادی، بازرگانان و صرافان بلژیکی در مقابل خانه مردی به نام «واندر بورس» جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند. بدین ترتیب نام فعالیتی که بعدها، یعنی در سال 1460 بازار متشکلی را شامل شد، از اسم آن مرد بلژیکی گرفته شد.
اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام کمپانی هند شرقی هلند ایجاد شد.
سابقه ایجاد بورس در ایران
فکر اصلی ایجاد بورس در ایران به سال1315 برمی گردد. دراین سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات ناظر بر فعالیت بورسی اوراق بهادار به ایران آمدند؛ اما مطالعات آنها با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف شد. پس از کودتای 28مرداد 1332، مجددا در سال1333 ماموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول شد. این گروه پس از 12 سال تحقیق و بررسی در سال 1345 قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه و لایحه مربوطه را به مجلس شورای اسلامی ارسال کردند. این لایحه در اردیبهشت 1345 تصویب شد و بورس تهران عملا در سال 1346 با ورود سهام بانک صنعت و معدن و شرکت نفت پارس فعالیت خود را آغاز کرد.
بورس چیست؟
بورس اوراق بهادار، به معنای یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن سهام شرکت ها و اوراق مشارکت تحت ضوابط و مقررات خاص مورد معامله قرار می گیرند.
در بازار بورس، عرضه و تقاضا نقش مهمی را ایفا می کنند. درواقع، وقتی گزارش های متوالی شرکت به رروی سایت کدال می آید و این گزارش ها رشد خوبی نسبت به سال قبل داشته باشند، متقاضی خرید سهام آن شرکت افزایش می یابد و از طرف دیگر هنگامی که تحلیلگران بازار ببینند که چارت قیمتی رشد آن شرکت به یک نقطه ورود خوبی رسیده است، اقدام به خرید سهام آن شرکت می کنند و این عوامل سبب می شود تقاضا بر عرضه پیشی بگیرد و شاهد رشد قیمت باشیم و بالعکس، این موضوع در افت قیمت سهام نیز صدق می کند.
انواع بورس
بورس کالا، بورس فلزات، بورس کشاورزی، بورس اوراق بهادار و بورس اسناد خزانه، انواع بورس هستند که معاملات در آن ها انجام می شود.
در بورس کالا، عرضه کنندگان کالای خود را پس از بررسی های کارشناس و قیمت گذاری توسط کارشناسان بورس کالا به خریداران عرضه می کنند. در اینجا کالاهای خام فرآوری نشده مانند فلزات، گندم، پنبه، برنج و... خرید و فروش می شود.
سهام شرکت هایی که در حال حاضر در بورس، خرید و فروش می شوند، جز بورس اوراق بهادار هستند که قیمت سهام را عرضه و تقاضا و سودآوری شرکت ها را تعیین می کنند.
درواقع، این بورسی که این روزها زمزمه زیادی از آن شنیده می شود، بورس اوراق بهادار است که با بورس کالا فرق می کند.
در بورس کالا خود کالا خرید و فروش می شود در حالی که بورس اوراق بهادارسهام با ارزش ذاتی آن شرکت خرید و فروش می شود. برای فالیت در بورس کالا، به یک کد معاملاتی مجزا از کد معاملاتی بورس اوراق بهادار نیاز است که به آن «کد آتی» می گویند و سکه و محصولات کشاورزی از طریق بورس کالا معامله می شوند. در سال 1382 بورس فلزات و در سال1383 بورس محصولات کشاورزی در ایران شروع به فعالیت کردند.
شاخص چیست؟
یکی از اصطلاخاتی که در بحث بورس مورد توجه است و درباره آن زیاد سخن گفته می شود، «شاخص» است.
کلمه شاخص به معنای نماگر یا نشانگر و در حالت کلی عددی است که با استفاده از آن می توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغییر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده کرد.
انواع شاخص بورس
در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص های متفاوتی وجود دارد که سهامداران از آنها برای سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام استفاده می کنند. این شاخص ها عبارتند از:
1. شاخص کل قیمت 2. شاخص هم وزن 3. شاخص بازده نقدی
4. شاخص قیمت و بازده نقدی 5. شاخص صنعت و شاخص مالی
6. شاخص سهام آزاد شناور 7. شاخص بازار اول و بازار دوم
8. شاخص 50 شرکت برتر 9. شاخص 30 شرکت بزرگ
نماد بورسی چیست و چرا به جای نام شرکت ها از حروف اختصاری استفاده می شود؟
اصطلاح مورد استفاده دیگر، «نماد» است.
بورس بازاری پر از شرکت های گوناگون است که هرکدام در زمینه ای خاص فعالیت می کنند؛ به همین دلیل ایجاد یک نماد مشخص برای هر شرکت می تواند روند معاملات بورسی را سرعت ببخشد. نماد شرکت های بورسی که هر کدام ترکیبی از نام شرکت خاص و صنعت مورد فعالیت آن شرکت هستند، در اصطلاح، «نماد بورسی» نامیده می شوند.
در واقع، نمادهای معاملاتی شرکت های بورسی در تالار معاملات بورس از دو بخش مهم تشکیل شده اند. بخش اول نماد بورسی نشان دهنده صنعتی است که شرکت در آن فعالیت می کند و بخش دوم خلاصه ای از نام اصلی شرکت را در برمی گیرد. نماد بورسی هر شرکت صنعت آن شرکت بورسی را نمایش داده و باعث می شود که روند شناسایی و دسته بندی شرکت ها آسان شود؛ مانند «سدشت» که نماد «سیمان دشتستان» است.
کارگزار کیست و کارگزاری چه می کند؟
«کارگزار»، حکم وکیل سرمایه گذار را دارد که از سوی او اقدام به سرمایه گذاری در بورس می کند. کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که به نمایندگی از طرف مشتریان اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار و کالا یا اوراق مبتنی بر کالا و ارائه سایر خدمات بازار سرمایه به مشتریان می کنند. انجام فعالیت کارگزاری نیازمند کسب مجوز تاسیس و فعالیت از سازمان بورس اوراق بهادار و عضویت در کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و بورس مربوطه است.
در یک جمله می توان گفت، کارگزاران، واسط بین سرمایه گذاری و سازمان بورس هستند و کار خرید و فروش سهام و اوراق بهادار به نمایندگی از طرف مشتریان توسط کارگزاران انجام می شود.
وظایف کارگزار
کارگزاران، وظایف متنوعی دارند که موارد زیر از مهم ترین آنهاست:
1. انجام معامله: اجرای سفارش خرید برای خریداران و سفارش فروش برای فروشندگان.
2. اداره حساب سرمایه گذاری اشخاص: شرکت های کارگزاری در برخی موارد نقش مدیریت حساب سرمایه گذاری اشخاص را ایفا می کنند.
3. مشاوره و راهنمایی: کارگزاران با دسترسی نسبتا وسیع و سریع تر به اطلاعات و با داشتن کارشناسان متخصص معمولا خدمات اطلاعاتی قابل توجهی به مشتریان ارائه می دهند.
4.معرفی شرکت ها برای پذیرش در بورس.
مزایای سرمایه گذاری در بازار بورس
کارشناسان، برای سرمایه گذاری در بازار بورس، مزایایی زیادی را برمی شمارند که به طور خلاصه می تواند موارد زیر را در برگیرد:
1. نبود حد سرمایه مجاز برای سرمایه گذاری در بورس: شما می توانید بدون محدودیت مالی از100هزار تومان تا صدها میلیارد تومان در بازار بورس سرمایه گذاری کنید. این مزیت در بازار موازی کمتر مشاهده می شود.
2. قابلیت نقدشوندگی بالا در بازار سرمایه: با گسترش فناوری اطلاعات شما می توانید با چند کلیک و در عرض چند ثانیه سهام خود را به پول نقد یا پول نقد خود را به سهام تبدیل کنید که این یکی از مزیت های مهم بازار سرمایه به شمار می آید.
3. حفظ سرمایه در مقابل تورم: با سرمایه گذاری مناسب و آگاهانه در بورس، ارزش دارایی افراد در مقابل تورم حفظ می شود؛ زیرا فرد به نسبت سهام خود در دارایی شرکت سهیم است و با رشد دارایی شرکت به مرور زمان ارزش سهام فرد نیز افزایش می یابد.
چرا مردم به سمت بازار بورس می روند؟
اما این بازار پر سود و منفعت، این روزها بحث و تحلیل های زیادی را نیز در خود داشته است؛ یک روز تا مرز شاخص دو میلیون تومان می رود و روز دیگر مثل امروز، سقوط چشمگیری می کند و این در حالی است که مردم هر روز بیشتر به سمت این بازار می روند.
یکی از کارشناسان بازار بورس در گفت و گو با «فکرشهر» درباره علت هجوم مردم به بورس گفت: در وهله اول، سود های چند صد درصدی عرضه های اولیه سبب شد تعداد کثیری از افراد متقاضی دریافت کد بورسی شوند و پس از آن مشاهده سودهای نجومی در دیگر سهام ها به دلیل تورم های انتظاری و بی سابقه در ایران موجب شد شاهد ورود نقدینگی در بازار سرمایه شویم.
صدرا ضیایی ادامه داد: در برهه ای که دلار نزدیک 20 هزار تومان رشد و تا نزدیکی 11 هزار تومان ریزش کرد، دلالان این بخش هم با توجه به روند رو به رشد شاخص و سهام، جذب این بازار شدند. سپس عرضه 30 درصد از سهام عدالت سبب شد افراد حتی در دور افتاده ترین روستاها هم کد بورسی دریافت کنند و ناخواسته وارد بازار بورس شوند.
وی گفت: همچنین، حمایت و تبلیغات دولت از بازار سرمایه برای کنترل ورود نقدینگی به بازار با توجه به نامگذاری سال از جانب مقام معظم رهبری به جهش تولید و تامین کسری بودجه با عرضه صندوق های ETF دارایکم و دوم در هجوم افراد به سمت بازار بورس بی تاثیر نبود و حتی در مقطعی با توجه به شیوع ویروس کرونا، شاهد صف های طولانی مردم در کارگزاری ها برای دریافت کد بورسی بودیم.
افزایش کد بورسی در ایران از 200 هزار به 5 میلیون
این مدرس بورس ادامه داد: همه این عوامل باعث شد تعداد کد بورسی طی دو سال، از 200 هزار کد به یک ارتش پنج میلیونی برسد و در حال حاضر به سمت رسیدن به شش میلیون است. با این وجود نسبت کدهای معاملاتی ایران به بازارهای دیگر همچون ژاپن و آمریکا که بیش از50 درصد جمعیت آنها کد معاملاتی دارند، هنوز فاصله زیادی دارد.
تحلیلی از وضعیت کنونی بازار بورس
صدرا ضیایی وضعیت کنونی بورس را نیز این گونه تحلیل کرد: در هفته ای که گذشت شاخص پس از نزدیک شدن به عدد روانی 2 میلیون وارد فاز اصلاحی شد که پس از مدتی رنج زدن در این محدوده، اواخر هفته موفق شد عدد 2میلیون را شکسته و به سمت هدف بالاتری حرکت کند که پس از کشمکش بین وزات نفت و وزارت اقتصاد در خصوص نحوه عرضه سهام پالایشی ها، شاهد ریزش و صف های فروش در این سهام بودیم که کل بازار را تحت تاثیر قرار داد و بیش از 90 درصد سهام رنگ قرمز به خود گرفتند؛ هرچند که نسبت به گذشته بهتر شده و خبرهای منفی اثرات کوتاهی در روند بازار دارند.
وی گفت: زمانی که یک پشه هم در هر جای دنیا می مرد، به بازار سرمایه ایران ربطش می دادند و شاخص ریزشی می شد؛ اما اکنون می بینیم که اخبار مهم نیز بر بازار بورس ایران تاثیر چندانی ندارد و همچنان در حال صعود و فتح قله های جدید است.
این کارشناس بورس در گفت و گو با «فکرشهر» ادامه داد: باید ببینیم نزدیک شدن به عرضه صندوق ETF دولت و خبر آزاد سازی 30 درصد دیگر سهام عدالت و از طرفی مصوبه هیات دولت در خصوص افزایش سهام شناور حداقل به 25 درصد شرکت های دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی سازمان ها و صندوق های بازنشستگی و همچنین فروش اوراق سلف نفت خام سنگین تا چه مدت بر اصلاح بازار می تواند تاثیرگذار باشد.
وی افزود: در شاخص شاهد ریزش آنچنانی نبودیم و در عوض این مدت تعدادی از سهام بیشتر از20 درصد و تعدادی دیگر نزدیک30 درصد ریزش داشتند؛ اما همچنان شاهد ورود نقدینگی به بازارهستیم و دلیل عمده نوسانات شدید این روزهای بازار برمیگردد به عدم دانش و آگاهی افرادی که تازه وارد این حوزه شده اند، در صورتی که تجربه نشان داده صابرین در بلند مدت بیشترین سودها را گرفته اند.
صدرا ضیایی اضافه کرد: به یاد داریم قبلا نوسانات سهام بدین صورت نبود و فوق العاده کمتر حجم می خوردند.
چند توصیه با تازه واردها/ آینده بازار بورس ایران چه می شود؟
ضیایی برای جلوگیری از ضرر و زیان و کنترل هیجان افراد تازه وارد نیز توصیه کرد: بهتر است تازه واردها، پول مازاد را وارد بازار سرمایه کنند و تحت هیچ شرایطی پول ماشین، ملک و طلا را وارد بازار نکنند.
ضیایی تاکید کرد: یک نکته را در نظر داشته باشید؛ رشدهایی که سهام در شش ماه اول سال داشتند، در پنجاه سال گذشته در کوتاه مدت شاهد چنین رشدهایی نبودند و در پنجاه سال آینده هم ممکن است تکرارنشود؛ پس رشد این روزهای سهام غیرقابل پیش بینی شده و ماه های تاریخی را برای بازار سرمایه ایران رقم می زنند.
صدرا ضیایی در پاسخ به این سوال «فکرشهر» که «چه سرانجامی برای بورس پیش بینی می کنید» گفت: انتظار می رود پس از پایان روند اصلاحی شاخص، مجددا شاخص وارد رالی صعودی شود و پس از عبور مجدد شاخص از دو میلیون، شاهد رشد سهام باشیم. بدانید که باتوجه به افزایش کدهای معاملاتی بورس و رشد ارزش بازار، شاهد ریزش های تاریخی مطابق سال 92 نخواهیم بود؛ چراکه بازار سرمایه ایران نسبت به سال های گذشته عمق بیشتری پیدا کرده است.
کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: نیاز است دولت یک سری اصلاحات را در نظر بگیرد و به سرمایه سهامداران توجه ویژه ای نماید. نگهداری سهام و مدیریت سبد سهام و سرمایه بهترین گزینه جهت موفقیت در بازار سرمایه است.
ضیایی در پایان اضافه کرد: روند رو به رشد و ثبت رکوردهای تاریخی این روزهای شاخص بسیاری از افراد و تحلیلگراها را هم به شوک فرو برده است؛ یک سری کارشناسان بازار سرمایه، رشد سهام شاخص ساز بازار را فراتر از ارزش واقعی آن ها می دانند و تعدادی معتقدند هنوز جای رشد دارد و به ارزش ذاتیشان نرسیده اند.
