خورشید

فکرشهر ـ علیرضا بحرینی: تقریبا در تمام فرهنگ های باستانی، «خورشید»، منشا حیات و منبع اصلی رویداد های کره زمین است. 

خورشید، مرکز منظومه‌ی شمسی ما و تنها ستاره نزدیک به ما محسوب می‌شود که به دلیل گازی بودنش، ویژگی های دائمی و همیشگی ندارد و عمدتا از هیدروژن تابان تشکیل شده است. دمای لایه زرد رنگ قابل رویت خورشید، «فتوسفر»، به حدود 5500 درجه سانتی گراد می‌رسد. روی فتوسفر، لایه هایی از گازهای داغ تر وجود دارد (کروموسفر و کرونا). 

 گاز رقیق در کرونا، حدود یک میلیون درجه دما دارد. با استفاده از تحلیل طیف سنجی، دانشمندان دریافته اند که خورشید مانند اکثر ستارگان، عمدتا از هیدروژن تشکیل شده است. 

در هسته خورشید، توده‌های هیدروژنی به قدری به دلیل دما و فشار بالا متراکم می¬شوند که نهایتا گداخته شده و به هلیوم تبدیل می شوند. این دقیقا همان اتفاقی است که در یک بمب اتمی هیدروژنی روی می‌دهد. هر دقیقه 240 میلیون تن از جرم خورشید به انرژی تبدیل می‌شود. 

فرمول معروف آلبرت انیشتن، «E=mc2» نشان می دهد چگونه جرم و انرژی متقابلا قابل تبدیل اند و همین به دانشمندان کمک می کند منبع انرژی خورشید را درک کنند. [1]

لکه های خورشیدی 

لکه های خورشیدی، نواحی کم دماتر در خورشید هستند، جایی که میدان های مغناطیسی قوی، جریان گرمای هسته به فتوسفر را مختل می کند. لکه های خورشیدی معمولا یک ماه طول می کشند و دو برابر یزرگ تر از زمین هستند. آن ها اغلب به صورت جفتی یا گروهی ظاهر می شوند.

تعداد لکه های خورشیدی ایجاد شده روی خورشید طی دوره 11 ساله به وجود آمده و از بین می روند که این زمان چرخه خورشیدی نامیده می شود. 

در شدیدترین حالات لکه های خورشیدی، خورشید فوران های انفجار عظیمی را تجربه می کند که زبانه آتش خورشیدی نامیده می شود و جریان های عظیمی از ذرات را وارد فضا می کند.

تاج خورشیدی، هورتاج یا تاج ستاره‌ای (Stellar Corona)

«هورتاج» یا «تاج ستاره‌ای»، به بیرونی  بیرونی‌ترین لایهٔ  خورشید گفته می شود. در زمان قدیم، تاج خورشید تنها در زمان کسوف دیده می‌شد، اما امروزه بسیاری از رصدخانه‌های زمینی و فضایی از جمله «سوهو»، در هر لحظه توانا به دیدن تاج خورشیدی هستند. دمای تاج خورشیدی حدود ‎1000000 درجهٔ کلوین است.

تشعشعات کرونا در فضا! 

حلقه های عظیمی از گاز بسیار داغ از کرونای خورشید (تاج های خورشیدی) به فضا پخش می شود که تحت تاثیر میدان های مغناطیسی اند. این حلقه ها حدود 30 برابر زمین بزرگ ترند. 

خورشیدگرفتگی

خورشیدگرفتگی یا کُسوف (Solar eclipse) هنگامی رخ می‌دهد که ماه بین زمین و خورشید در یک راستا قرار گیرد و سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد، در نتیجه در قسمت‌هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمامی آن را از دید ناظر زمینی می پوشاند، که آن را خورشید گرفتگی می نامند. 
 

***********

[1] با اقتباس از دانشنامه نجوم اثر کریستین لینینکات