ضرورت بازگشت به نمادهای خردمندانه چهارشنبه سوری  

فکرشهر: فرهنگ غنی ایران زمین نه تنها در بُعد زمان گسترده شده که تنوع مکانی آن نیز به پهناوری این سرزمین باستانی است، چنانکه آیین‌های چهارشنبه پایان سال درمیراث نیاکان بوشهری جز آتش با دریا نیز پیوندی مستحکم و نمادهای خردمندانه‌ کهنی دارد که بازگشت به آنها ضروری است.

به گزارش فکرشهر از ایرنا، فرهنگ ریشه دار ایرانی، سرشار از آیین‌هایی است که هر یک به پشتوانه‌ای فکری و فراخوری زمانی برگزار می‌شود تا صلح، سلامت و آرامش ارمغان آن باشد، چهارشنبه سوری یکی از این شمار است که برپایی نمادین آدابش آغازگر جشن‌های نوروز است.

آیین و آداب پرپایی چهارشنبه آخر سال در میراث فرهنگی ایرانیان به تناسب خرده فرهنگ‌های هر نقطه از ایران زمینه متنوع و تماشایی است اما پریدن از آتش رسم مشترک ایرانیان است تا چنانکه می‌اندیشیده‌اند بیماری و گناه سالانه با این عنصر ارزشمند پاک شود.

اما اکنون سالیانی است که آتش تغییرات نامیمون آداب چهارشنبه سوری، دامان سلامت جسم و روان شهروندان را گرفته است و چنانکه نباید، ترس از خطر ترقه‌بازی‌های نا ایمن برای کودکان و نوجوانان پر شور و نا امنی و حریق ناشی از آتش‌بازی‌های غیر متعارف را به خاطر می‌آورد.

چهارشنبه سوری در بوشهر قدیم و پیوندهای آن با دریا

به گفته عباس عاشوری نژاد عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر جشن چهارشنبه سوری از نمادهای خردمندی ایرانیان است، جشنی که باید با فرهنگ سازی مناسب از تبدیل آن به تهدید و نشانه بی خردی جلوگیری کرد.

به اعتقاد او ضروری است آیین اصیل و خردمندانه این روز از سوی متولیان فرهنگی و خانواده به جوانان و نوجوانان معرفی شود.

اما امروز آنطور که عاشوری نژاد نیز یادآور شد انجام برخی اقدامات خطرناک در آیین چهارشنبه سوری سبب شده تا جشنی که می‌توانست نشاط و همبستگی را برای جامعه به ارمغان آورد و به زندگی گرما بخشد به نوعی "عزاداری عمومی" بدل شود، به اندازه‌ای که بسیاری از مردم بویژه سالمندان از رفتن به خیابان در این بعد از ظهر و شب واهمه دارند.

معرفی متناسب و کافی از رسوم و مناسک کهن چهارشنبه سوری می‌تواند شروعی برای باز برپایی آیین‌هایی باشد که از دل فرهنگ این بوم و بر ریشه می‌گیرد و بی‌شک توانایی نشستن متداوم بر دل مردمان این دیار را نیز دارد.

چهارشنبه پایانی سال برای همسایه‌های خلیج همیشگی فارس که پیوندی دیرینه با دریا دارند، نان از آن برگرفته‌اند و میراث ناملموس فرهنگی آنها در این همجواری عمق یافته، بیگانه از کرانه و دریا نیست؛ بوشهری‌ها در گذشته بسیاری از آداب نمادین این روز باستانی را در کنار دریا برپا می‌کرده‌اند.

به گفته مرضیه منصوری‌زاده کارشناس میراث فرهنگی بوشهر، مردمان این استان علاوه بر برپایی دورهمی‌ها خانوادگی و دوستانه و پریدن از روی آتش که آیین مشترک ایرانی‌هاست، برخی از آداب را نیز با حضور در کنار دریا اجرا می‌کرده‌اند.

به بیان او از دیرباز بوشهری‌ها در این روز خانوادگی به ساحل می‌روند تا پای خود را در آب دریا بشویند و ریشه فکری این اقدام نمادین بر آن است که آب دریا پاک کننده آلودگی‌های سالانه جان و تن است.

چنانکه این کارشناس میراث فرهنگی گفت در ادامه برپایی چهارشنبه سوری در کرانه خلیج فارس، هر فرد هفت سنگ کوچک یا مهر شکسته شده نماز را به دریا می‌انداخت، این سنگ‌ها سنبل غم و غصه‌هایی بود که در پایان سال دریا با خود می‌برد.

منصوری زاده اضافه کرد: غیر از اینها شکستن کوزه‌های کهنه و لب پر شده و قلیان‌های قدیمی از دیگر آیین‌های بوشهری‌ها برای از بین بردن نحوست در چهارشنبه سوری بوده است.

برخی از این آداب در کنار پریدن از آتشی متعارف و دیگر آیین‌های مشترک ایرانی، این قابلیت را دارد تا با پرداخته شدن و ترویج، زمینه را برای بازگشت گرما، آرامش و نشاط همگانی –نه فقط شادی هیجانی عده‌ای محدود- به شب چهارشنبه آخر سال فراهم کنند.

توصیه‌هایی برای پیشگیری از حوادث تکراری

بوشهری‌ها در چهارشنبه آخر سال به ساحل می‌روند، پای خود را تا ساق در آب دریا می‌شویند و هفت سنگ را به دریا می‌اندازند تا دریا درد و غمشان را با خود ببرد.

چهارشنبه سوری باستانی می‌تواند شروعی دلنشین برای جشن‌های سال نو و نوید بخش روز نو ایرانیان باشد اما امروز در غیاب فرهنگ‌سازی کافی به سویی رفته که سرخی آتش آن بیش از آن که زردی درد و بیماری را بگیرد، آرامش و ایمنی را از خیابان‌ها گرفته است، طوریکه به گفته رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر سال گذشته برای بوشهر ۱۸ مصدوم به جای گذاشت.

عبدالرحیم دادجو به ایرنا گفت: هرچند ۵۳ ایستگاه اورژانس زمینی و یک پایگاه هوایی در سطح استان آمادگی سانحه دیده‌های احتمالی را در انتقال  تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن دارد اما بیش از این باید بر هشدار و پیشگیری تاکید کرد.

او ادامه داد: تجربه آسیب‌های گذشته نشان داده که ترقه‌بازی‌های نا ایمن بیشترین آسیب را به دست‌ها و صورت رسانده است، صدمه‌هایی که علاوه بر از بین بردن یا کاهش کارایی عضو، نمود ظاهری نیز دارد و یک عمر پشیمانی به بار می‌آورد.

دادجو به والدین توصیه کرد در روزها و بویژه روز منتهی به چهارشنبه سوری بسیار مواظب فرزندان خود باشند تا در پستوی خانه‌ها ترقه نسازند، چرا که آنها از اصول ترکیب مواد شیمیایی نا آگاه هستند و هر اشتباهی می‌تواند خسارت‌های جسمی و مالی سنگین به جای بگذارد.

او تنها به یکی از این ناآگاهی‌هایی اشاره کرد که می‌تواند در آنی سلامت را جشم نوجوانان بگیرد؛ دادجو گفت: به عنوان نمونه هم زدن عناصر به کار رفته در این ترقه‌ها با قاشقی فلزی منجر به انفجار می‌شود و کودکان و نوجوانان از بسیاری از این قوانین علمی آگاهی ندارند.

سال گذشته آتش‌بازی‌های خطرناک در بوشهر ۱۸ مصدوم به جای گذاشت. دادجو می‌گوید: والدین مراقب فرزندان خود باشند تا مبادا در پستوی خانه‌ها اقدام به ساخت ترقه کنند.رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر در ادامه توصیه‌های خود برای شب چهارشنبه پیش از نوروز اضافه کرد: به هیچ عنوان ترقه یا شعله آتش به سمت خودروها پرتاب نشود چرا که می‌تواند منجر به ایجاد انفجار و حریق آن شود و جوانان و نوجوانان از شوخی‌های خطرناک همچون انداختن ترقه به سمت یکدیگر بپرهیزند چرا که عواقب آن ممکن است غیر قابل بازگشت و پشیمان‌کننده باشد.

او به رسم هر ساله تاکید کرد که بهتر است آیین چهارشنبه سوری در جمع خانواده و با ایجا آتشی بی‌خطر برگزار شود تا آتش بازی‌های نامتعارف سبب تخریب امکانات شهری نشود و همگان با سلامت جسمی به استقبال نوروز و بهار بروند.

نقطه نظر مشترک اندیشمندان و مسئولان درمانی و فرهنگی کشور برای پیشگیری از تکرار صحنه‌های دلخراش حریق و شلوغی بیمارستان‌های سوانح و سوختگی، بازگشت به آیین‌های دیرینه ایرانی است که نماد صلح و سلامت بود و خردمندی، همبستگی و نشاط جمعی را به یاد می‌آورد.