فکرشهر: متخصصان روانشناسی کودکان در یک پژوهش جالب، موفق شده‌اند با استفاده از نقاشی و گل بازی، میزان تاب‌آوری را در کودکان دچار اختلال نقص توجه/بیش فعالی بهبود ببخشند و از این طریق، بیماری آنان را کنترل نمایند.
به گزارش فکرشهر از ایسنا، اختلال ADHD یا نارسایی توجه/بیش فعالی، شایع‌ترین اختلال عصبی تحولی دوران کودکی است که نه تنها کارکرد فرد در جنبه‌های مختلف زندگی، بلکه وضعیت خانواده و افراد جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. در پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، میزان شیوع این اختلال برای بزرگسالان، ۲.۵ درصد و برای کودکان پنج درصد گزارش شده است. اگر این اختلال در کودکان به درستی تشخیص داده نشده و درمان نشود، نتیجه آن، بزرگسالانی خواهد بود که در معرض خطرات مختلفی چون ضعف عملکرد تحصیلی، شکست‌های شغلی، پرخاشگری مشکل در روابط بین فردی و دیگر اختلالات روان‌شناختی مانند سوء مصرف الکل و مواد مخدر، افسردگی و اضطراب خواهند بود.
یکی از مشکلات کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی بنا بر گفته‌های متخصصان، ناتوانی در ایجاد ارتباط مناسب و رضایت‌بخش با اطرافیان به‌خصوص با والدین است. هرچند به‌طور قطع نمی‌توان مشخص کرد که در ایجاد تعارض بین والدین و فرزندان چه کسی بیشترین تأثیر را دارد، اما می‌توان گفت که عدم آگاهی کافی والدین و فرزندان از مهارت‌های ارتباطی و نداشتن مهارت در حل مسائل، باعث بروز سازش نایافتگی‌ها و تعارضات می‌شود. بر این اساس، تاب‌آوری در کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی از اهمیت و تأثیر بسزایی برخوردار است. به طور کلی، تاب‌آوری، یکی از موضوعات مطالعه شده توسط روانشناسی مثبت نگر است و کارکرد مثبت زندگی را افزایش می‌دهد.
در رابطه با این موضوع و اهمیتی که دارد، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، تحقیقی را انجام داده‌اند که در آن سعی شده است با روشی جالب، میزان تاب‌آوری کودکانی که دچار اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی هستند، افزایش یابد. در این راستا، این محققان از نقاشی و گل بازی استفاده کرده‌اند.
این تحقیق بر روی گروهی از کودکان هشت تا ۱۱ ساله دچار اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی که از مراکز درمانی شهر تهران خدمات دریافت می‌کردند، انجام شده است. محققان، مداخلات نقاشی درمانی، گل بازی و روش تلفیقی هر دو مورد بالا با هم را برای هر کودک و مادرش طبق برنامه بازی‌درمانی کودک محور به صورت دو جلسه(یک‌ساعته) در هفته و به مدت دو ماه اجرا نموده و سپس میزان تاب‌آوری آنها را بررسی کردند.
نتایج نشان داد که مداخلات نقاشی درمانی و روش تلفیقی(روش تلفیق هر دو روش نقاشی درمانی و گل بازی با هم) می‌توانند به شکلی مؤثر سبب افزایش تاب‌آوری کودکان با اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی شوند.
در این پژوهش، محققان با توجه به اهمیت رابطه والد-کودک، مادران را به فنون بازی‌درمانی کودک محور تجهیز کردند تا ارتباط مثبتی با کودکان خود ایجاد کنند و در واقع از این طریق، تعارضات درونی مادران نیز کمتر شد تا با موقعیت‌های دشوار و تنش آور و رفتار سازش نایافته فرزندان خود، بهتر برخورد کنند.
محمد مظفری، استادیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز و همکارانش در این خصوص می‌گویند: «در این پژوهش از ابزارهای هنر درمانی شامل نقاشی درمانی و گل بازی به سبب سهولت ترکیب آنها با اصول تعاملات والد کودک استفاده شد. کودکان با استفاده از نقاشی آزادانه درباره افکار و احساسات سرکوب‌شده خود، بدون تهدید واکنش مادر صحبت کرده و به‌طور خلاقانه با تغییر در مسائل، به احساس تسلط بر مشکلات رسیدند».
آنها می‌افزایند: «در واقع این فرآیند خلاق به کودکان کمک کرد که مهارت‌های بین فردی خود را گسترش داده و رفتار خویش را مدیریت کرده و به بینش در حل مسائل دست یابند. کودکان با فرافکنی زندگی درونشان به نقاشی توانستند بر هیجانات خود غلبه کرده و برای حل مشکلات خود منعطف‌تر فکر کنند و این موضوع سبب پویایی شخصیت آنها شده و در نهایت هدف است این پژوهش که همانا ارتقای تاب‌آوری بود محقق گردید».
اما ارتقای تاب‌آوری زمانی افزایش بیشتری داشت که نقاشی درمانی به همراه گل بازی به شرکت‌کنندگان ارائه شد. به گفته مظفری و همکارانش، «کودکان در حین کار با گل به احساس آرامش رسیده و فشارهای عصبی آنان کاهش یافت. درواقع، در هنگام کار با گل، کودک دامنه وسیعی از احساسات خود را نشان می‌داد، چون حالت شکل‌پذیری گل بالاست و آنان توانستند بدون استرس از نتایج منفی، با پرخاشگری با گل درگیر شوند و پس‌خوراند دریافت کنند».
بر این اساس، کودکان در هنگام کار کردن با چنین مواد ابتدایی، نیازهای واپس زده قبلی خود را جبران کرده و به خاطرات و اندیشه‌های خود عینیت داده و بیش‌ازپیش درصدد افزایش تاب‌آوری خود برآمدند.
گفتنی است این یافته‌های جالب‌توجه که می‌توانند راهنمای مناسبی برای والدین و متخصصان باشند، در فصل‌نامه «سلامت روان کودک، دوره ۸، شماره ۴، ۱۴۰۰» دارای رتبه علمی - پژوهشی از کمسیون نشریات علوم پزشکی کشور منتشر شده‌اند.
