فکرشهر: با توجه به تاثیر منفی شدید خشکسالی‌های متوالی ۲ دهه گذشته بر منابع آب و کشاورزی استان بوشهر، برنامه تغییر شیوه‌های آبیاری باغ‌ها و مزارع به عنوان سیاست راهبردی در دستور کار قرار گرفت و هفت سال اخیر درسطح ۱۵ هزار هکتار اراضی این استان اجرا شد.
به گزارش فکرشهر و به نقل از ایرنا، کمبود نزولات آسمانی طی ۲۰ سال اخیر در کشور و بویژه استان بوشهر و مناسب نبودن بارش‌ها از لحاظ زمانی ومکانی و بروز خشکسالی‌های متوالی، باعث افت شدید منابع آب‌های زیرزمینی و کاهش ملموس آورد رودخانه‌های این استان شد.
طوریکه براثر این خشکسالی‌ها و برداشت بی رویه از منابع زیر زمینی بیشتر چاه‌های استان بوشهر خشک یا با افت شدید آب دهی روبرو شدند و تا چند متر اقدام به کف شکنی کردند اما بازهم اثر بخش واقع نشد.
همچنین در پی افت شدید آب منابع زیرزمینی از مجموع ۱۶ دشت آبی استان بوشهر ۱۴ دشت از لحاظ برداشت ممنوعه و بحرانی اعلام شدند و حتی بسیاری از باغ‌های مرکبات و نخیلات این استان بر اثر کم و یا بی آبی خشک شدند.
از طرفی شیوه‌های سنتی آبیاری مزارع و نخلستان‌های استان بوشهر نیز باعث هدر رفت سهم عمده‌ای از آب تولیدی در بخش کشاورزی این استان می‌شد به همین دلیل این وضعیت باعث شد تا مسئولان توسعه اجرای روش‌های نوین آبیاری را به عنوان تنها راه چاره برای حفظ و بقای حیات کشاورزی این استان بیشتر مورد توجه قرار دهند.
در این ارتباط از مجموع ۳۷ هزار و ۲۰۰ هکتار آبیاری تحت فشار اجرا شده در استان بوشهر تاکنون ۱۵ هزار هکتار معادل حدود ۴۰ درصد در هفت سال اخیر اجرا شده‌‍است و این بیانگر نگاه و رویکرد دولت تدبیر و امید به توسعه این شیوه آبیاری در سطح مزارع و باغ‌ها است.
افزایش ۷۰ تا ۹۰ درصدی راندمان آبیاری
یک کارشناس آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: درشیوه‌های نوین آبیاری از جمله تحت روش فشار از تلفات آب در مسیر انتقال و در داخل مزرعه جلوگیری شده و آب به اندازه‌ای که لازم است به مزرعه و محصول می‌رسد.
عباس باقرزاده افزود: یکی از مزایای آبیاری تحت فشار افزایش راندمان ازحدود ۳۵ تا ۳۸ درصد در آبیاری سنتی به حدود ۷۰ درصد در آبیاری بارانی و حدود ۹۰ درصد در آبیاری موضعی است.
وی اضافه کرد: براساس تحقیق‌های انجام شده اگر امروز در کل کشورحدود ۲ درصد راندمان آبیاری افزایش داده شود حدود ۱.۵ برابر حجم مفید سد زاینده رود در مصرف آب صرفه جویی می‌شود که این رقم قابل ملاحظه‌ای است.
باقر زاده افزایش کیفی و کمی محصول، نیاز نداشتن به نیروی کارگری زیاد، امکان آبیاری در زمین‌های شیب دار و دارای پستی وبلندی، کاهش و حتی رویش نیافتن علف‌های هرز را از جمله مزایای روش‌های آبیاری نوین عنوان کرد.
وی گفت: اگرچه به جرأت می توان گفت امروز تمام کشاورزان استان، از مزایای سیستم‌های آبیاری تحت فشار آگاهی داشته و خود از مروجان این سیستم هستند اما مسائل و مشکلاتی نیز وجود دارد که باعث کندی روند اجرای سامانه‌های نوین آبیاری شده و برطرف کردن آنها کمک شایانی به افزایش سرعت اجرای این طرح می‌کند.
باقرزاده ادامه داد: نبود مشاوران ذیصلاح بومی در استان، تخصیص نیافتن به موقع اعتبارات دولتی، کمبود پیمانکاران قوی با بنیه مالی بالا برای اجرای طرح در زمان‌هایی که تخصیص اعتبار به استان با وقفه روبرو می‌شود و ارائه نکردن مجوز برداشت آب از سوی شرکت سهامی آب منطقه‌ای به کشاورزانی که از آب‌های سطحی استفاده می‌کنند از جمله مشکلات طرح توسعه آبیاری تحت فشار است.
حل مشکل تاریخی نخیلات بوشهر با اجرای طرح نخلستان
معاون آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: این استان حدود ۹۶ هزار هکتار زمین کشاورزی آبی دارد که از سال ۷۱ تاکنون همزمان با شروع طرح آبیاری تحت فشار ۳۷ هزار و ۲۰۰ هکتار آن معادل ۴۲ درصد زیر پوشش آبیاری تحت فشار قرار دارد.
مسعود خوارزمی نیا افزود: تا قبل از سال ۹۲، ۲۲هزار و ۱۴۸ هکتار از زمین‌های کشاورزی استان بوشهر به زیر پوشش طرح آبیاری تحت فشار قرار گرفته که از این میزان ۱۴هزار و ۶۳۵ هکتار آن در دولت یازدهم و دوازدهم انجام شده است.
وی ادامه داد: براساس آمارهای موجود میانگین سالانه اجرای سیستم‌های نوین آبیاری تحت فشار در دولت های قبلی قریب به یکهزار و ۵۵ هکتار و در دولت تدبیر و امید این میزان به ۲هزار و ۹۱ هکتار افزایش یافته است.
خوارزمی نیا گفت: علاوه بر اجرای طرح‌های شاخص آبیاری تحت فشار چاه - مزرعه ای که مربوط به یک کشاورز بوده و از یک چاه مشروب می‌شوند طرح‌های بزرگ و مهمی نیز از جمله طرح نخلستان با هدف تغییر شیوه آبیاری نخیلات نیز در دست اجراست که بخشی از آن در دست اجراست و بخش دیگر نیز در دست مطالعه است.
وی افزود: بخشی از طرح نخلستان شامل آبیاری موضعی نخیلات سعدآباد در سطح ۲هزار و ۴۰۰ هکتار است که خطوط اصلی هزار و ۶۰۰ هکتار آن کارگذاری شده است.
معاون آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: آبیاری موضعی نخیلات آبپخش و کلل در سطح هفت هزار و ۷۰۰ هکتار نیز قرارداد خرید، نصب و اجرای خطوط اصلی شبکه سه هزار ۱۰۰ هکتار آن منعقد شده و پیمانکار در حال تجهیز کارگاه و شروع عملیات اجرایی است.
وی اضافه کرد: آبیاری قطره‌ای نواری اراضی شبانکاره نیز در سطح هشت هزار و ۷۰۰ هکتار مطالعه آن پایان یافته است.
خوارزمی نیا گفت: اجرای طرح آبیاری تحت فشار موجب خنک کردن خاک و اتمسفر یا هوای اطراف گیاه، تامین آب کافی برای ادامه زندگی گیاه، حفاظت و بیمه گیاهان در مقابل تنش‌های ناشی از کم آبی یا بی آبی‌های کوتاه مدت، افزایش کمی و کیفی محصول، افزایش درآمد کشاورزان در اثر افزایش کمی و کیفی محصول، جلوگیری از فرسایش،جلوگیری از غرقابی شدن یا باتلاقی شدن زمین‌های کشاورزی، زهدار شدن و تخریب زمین‌های کشاورزی، جلوگیری از اتلاف سود و بیهوده آبی که با قیمت گزاف تامین شده از جمله مزایای طرح آبیاری تحت فشار است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: مهمترین رهاورد طرح‌های اقتصاد مقاومتی در دولت تدبیر و امید در بخش کشاورزی این استان اجرای طرح نخلستان است که در سال ۹۳ کارگروه ماده ۱۱ و ستاد اقتصاد مقاومتی استان مصوب و به ستاد اقتصاد مقاومتی کشور ارائه شد.
محمد تقی منوچهری افزود: طرح نخلستان با هدف توسعه زیرساخت و اجرای شبکه‌های آبیاری، اصلاح، احیا و نوسازی باغ‌ها با نگاه بلند مدت اقتصادی دراستان بوشهر در سطح ۳۴هزار و ۲۵۰ هکتار از مزارع و باغات مناطق آبپخش، سعدآباد، دالکی و شبانکاره از توابع شهرستان دشتستان در حال اجراست.
وی ادامه داد: طرح نخلستان ازمهمترین دستاورد دولت تدبیر و امید در این استان برای تغییر شیوه آبیاری نخیلات از سنتی به تحت فشار است که به این وسیله مهمترین مشکل اساسی و تاریخی آبیاری نخیلات زیر پوشش شبکه آبیاری که به صورت سطحی انجام می‌شود برطرف می‌شود.
منوچهری اضافه کرد: براساس برنامه ریزی انجام شده تغییر شیوه آبیاری ۱۸هزار و ۵۰۰ هکتار از نخیلات در دستور کار است که شامل اصلاح و احیاء ۱۱ هزار هکتار از نخیلات درجه ۲ و نوسازی و بازسازی ۷هزار و ۵۰۰ هکتار از نخیلات درجه سه است.
وی تاکید کرد: با اجرای این طرح ریشه همه این مشکلات مربوط به آبیاری سطحی برطرف و سطح وسیعی از نخیلاتی که عمر اقتصادی آنها به پایان رسیده اصلاح و نوسازی می‌شوند.
منوچهری اضافه کرد: براین اساس شبکه‌های سطحی مربوط به نخیلات استان که بیش از ۱۰۰ سال عمر دارند و برخی نخیلات فرسوده استان نوسازی می‌شوند.
وی یادآور شد: طرح نخلستان با وجود برخی مقاومت‌ها اما با همت دولت در حال انجام است و امسال آبیاری تحت فشار را وارد بخشی از باغ‌های سعدآباد کرده و این نقطه عطفی در توسعه آبیاری نوین در نخیلات دشتستان است.
منوچهری اظهار کرد: همچنین در هفته دولت امسال طرح نخلستان در سه هزار و ۱۶۰ هکتار از باغات آبپخش آغاز شده است.
محدودیت‌ها و مشکلات اجرای سامانه‌های نوین آبیاری
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: سامانه‌های نوین آبیاری با همه مزایایی که دارد اما اگر کیفیت آب پایین و رسوباتی به همراه داشته باشد باعث گرفتگی قطره چکان‌ها می‌شود.
خسرو عمرانی اضافه کرد: سامانه‌های نوین آبیاری نیاز به مدیریت خاص دارد و کسی که کاربراین سامانه هاست بایستی اطلاعاتی داشته باشد.
وی یادآور شد: سسیتم آبیاری تحت فشارمانند مدیریت سنتی نیست و با توجه به حساسیتی که دارد باید سیستم فیلتراسیون، لوله‌ها و قطره چکان‌ها کنترل شود.
عمرانی تاکید کرد: مدیریت بهره برداری سامانه‌های نوین آبیاری بیش از خود اجرای سامانه‌ها دارای اهمیت و ارزش است به همین دلیل بایستی به کاربران و کشاورزان آموزش‌های لازم ارائه شود تا خود را متناسب با دانش روز ارتقا دهند.
وی با اشاره به افزایش هزینه ها گفت: هزینه آبیاری تحت فشار از هشت میلیون تومان به ۱۷ میلیون تومان و امروز با توجه به تورم این رقم به ۴۰ میلیون تومان در واحد سطح افزایش یافته است.
عمرانی افزود: با توجه به افزایش هزینه‌ها اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار در محصولات گندم، جو و ذرت شاید مقرون به صرفه نباشد.
استان بوشهر، استان اول در تجهیز مزارع گندم به سامانه‌های نوین آبیاری
وی یادآور شد: استان بوشهر ۲ سال در بحث سامانه‌های نوین آبیاری در بحث گندم استان اول کشور است.
عمرانی بیان کرد: مجهز کردن مزارع گوجه فرنگی، محصولات سبزی و صیفی و محصولات خارج از فصل و جالیز به دلیل اقتصادی بودن و درآمد تولیدی در هر هکتار به مراتب بیشتر از گندم است توجیه پذیر و اقتصادی است.
هزینه ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای آبیاری نوین در دولت دوازدهم
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: تداوم دوره خشکسسالی به مدت حدود ۱۰ سال، کاهش کمی و کیفی منابع آب سطحی (رودخانه ها)، کاهش کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی (چاه ها - قنوات)، پیشروی آب شور زیرزمینی و هجوم به سمت آب‌های شیرین، تخریب منابع آبی و پیشروی شوری زمین‌ها شده است.
محمد تقی منوچهری اضافه کرد: در این شرایط نامناسب مصرف زیاد آب، پایین بودن سطح کیفی و کارایی آب و زه دار شدن زمین‌های کشاورزی از جمله مشکلات استفاده از شیوه های سنتی آبیاری در این استان است.
وی بیان کرد: دولت تدبیر و امید با وجود همه مشکلات مالی و تحریم‌های ظالمانه اما با توجه به اهتمامی که به طرح توسعه آبیاری تحت فشار دارد در سال‌های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ حدود ۲۰۰ میلیارد تومان برای اجرای ۱۰ هزار هکتار آبیاری تحت فشار دراین بخش در استان سرمایه گذاری انجام داده و این سرمایه گذاری همچنان ادامه دارد.
منوچهری افزود: براساس تدبیر صورت گرفته ۸۵ درصد این اعتبارات را دولت و ۱۵ درصد را کشاورزان در قالب خودیاری و مشارکت برعهده دارند.
وی بیان کرد: اجرای طرح آبیاری تحت فشار در این شرایط که آب بعنوان مهمترین چالش در حوزه کشاورزی به شمار می‌رود از جمله مهمترین کار در بخش افزایش بهره وری و راندمان آبیاری در استان بوشهر به شمار می‌رود.
منوچهری اضافه کرد: با توجه به افزایش راندمان آبیاری در مزارع و باغ‌های مجهز به سیستم آبیاری نوین کمک زیادی در حفظ منابع آبی، استفاده بهینه از آب و افزایش بهینه عملکرد کمی و کیفی محصول خواهد داشت.
حمایت بیشتر دولت از آبیاری نوین خواسته کشاورزان بوشهر
باغدار دیگر بوشهری گفت: خشکسالی‌ها و کمبود منابع آبی از جمله مشکلات نخلداران استان بوشهر است و هرچند سهم دولت در اجرای طرح‌های جدید آبیاری افزایش یافته اما بازهم از پس هزینه‌ها برنمی‌آیند.
محمد جعفر کشاورز افزود: در گذشته کشاورزان از عمق ۴۰ متر آب برداشت می‌کردند اما امروز به دلیل خشکسالی‌های پی درپی و ضعف منابع آبی زیرزمینی از عمق ۹۰ متر آب باید برداشت کنند.
وی بیان کرد: دراین شرایط سخت برخی از افراد سودجو در خانه‌های خود اقدام به حفر چاه می‌کنند و آب می‌فروشند و پولدار می‌شوند این درحالی است که نخلداران هرروز به دلیل کم‌آبی مجبور به تحمل بسیاری از مشکلات هستند.
کشاورز با تاکید براینکه هرروز مشکل آب کشاورزی در استان بحرانی‌تر می‌شود گفت: موازی‌کاری و ناهماهنگی در بین وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی و نبود برنامه جامع متناسب با هر استان از جمله مشکلاتی است که باید به آن توجه شود.
وی گفت: بیشترباغدارانی که می‌توانستند در باغ‌های خود چاه بزنند اقدام به این کار کردند و کسانی که این کار را انجام ندادند نخل‌های آنها به‌دلیل بی‌آبی ازبین رفت.
سید عبدالکریم حسینی یکی دیگر از کشاورزان منطقه آبطویل شهرستان بوشهر گفت: طرح آبیاری قطره‌ای از جمله طرح‌های موفق دولت در راستای استفاده بهینه از آب است.
وی بیان کرد: با توجه به افزایش هزینه‌ها بیشتر کشاورزان آورده کافی برای اجرای طرح را ندارند و حمایت‌های انجام شده جوابگوی هزینه‌ها نیست.
