فکرشهر: یک روانشناس با تاکید بر لزوم پرورش تفکر انتقادی در نوجوانان در جهت جلوگیری از تحت تاثیر نظر هم‌سالان قرار گرفتن و افزایش قدرت تصمیم گیری نوجوان، گفت: اغلب والدین از فرزندان خود انتظار دارند آنچه می‌گویند را بدون پرسش سوالی درباره علت و چرایی موضوع بپذیرند و انجام دهند درحالی که همین تفکر اشتباه والدین، فرزندان را در دوره نوجوانی به مرحله‌ای می‌رساند که به دلیل ترس از مورد قبول واقع نشدن، دوست داشتنی نبودن، شکست و عدم موفقیت دائما در پی کسب نظرات هم‌سالان و انجام رفتاری متناسب با آنچه در نظر هم‌سالان درست است بر می‌آیند و تصمیماتشان را متناسب با نظر دیگران شکل می‌دهند.
به گزارش فکرشهر، دکتر گوهر یسنا انزانی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: والدین از همان ابتدای کودکی نباید در فرزندان ترس ایجاد کنند و در مواقعی که آسیب شدیدی متوجه نوجوان نیست باید به او اجازه کسب تجربه و گاهی اشتباه کردن را بدهند. نوجوانی که در رفتار و نگرش اصول اولیه را آموخته و می‌داند پیش از تصمیم گیری باید نظرات دیگران را بدون جانب داری بشنود و سپس با جمع آوری اطلاعات و بررسی جوانب مختلف موضوع به وسیله تفکر انتقادی به تصمیم درستی برسد؛ منفعل نیست و تحت تاثیر حرف دیگران قرار نمی‌گیرد.
این روانشناس با تاکید بر اینکه نقش والدین در هویت یابی نوجوان پیش از مرحله نوجوانی یعنی کودکی پررنگ است چراکه تفکر هر فرد قبل از هفت سالگی شکل می‌گرید و والدین آگاه با کسب تفکر انتقادی می‌توانند این تفکر را با تمرین به فرزند خود بیاموزند، "تفکر انتقادی" را اینطور تعریف کرد که ما باید پیش از هر تصمیم به خود فرصت دهیم، فوری اقدام نکنیم و تصمیم نگیریم، اجازه دهیم تا فکر کنیم و جوانب مختلف موضوع را بررسی و نکات مبهم را با پرسش رفع کنیم.
در واقع به گفته وی، در تفکر انتقادی افراد فرضیات دیگران را مورد توجه قرار داده، اطلاعات بیشتری از منابع موثق پیدا و شواهد را بررسی می‌کنند تا تصمیات درست و منطقی بگیرند.
انزانی درباره ویژگی‌های نوجوانی که تفکر انتقادی را آموخته است، تصریح کرد: نوجوان به دنبال کسب هویت است و در تمام تصمیم گیری‌هایش دچار شک شده و از این رو منطبق با نظر دوستانش پیش می‌رود و همین باعث می‌شود تفکر نقادانه در نوجوان دیرتر شکل گیرد. نوجوانی که تفکر انتقادی را آموخته است فعالانه فکر می‌کند، پرسشهای مناسب می‌پرسد، موقعیت را از زوایای گوناگون وارسی می‌کند و اگر این تفکر به او آموخته نشود در مقابل نظرات دیگران یا منفعانه و کاملا منطبق با نظر دیگران و یا پرخاشگرانه رفتار می‌کند.
وی گفت: طبیعی است نوجوانِ در جستجوی هویت به فیلم های عجیب و غریب روی آورد و یا به دنبال مد برود و با دیگران در این زمینه گفتگو کند و مطابق با آن رفتارهایی را انتخاب و تفکر خود را مطابق با نظرات دیگران تغییر دهد. در این بین والدین باید از کودکی فرزندان خود را افرادی اهل مطالعه پرورش دهند تا برای انتخاب تصمیمی درست در عین حالی که نظر دیگران را می‌شنوند، اطلاعاتی جمع آوری و بدون دلیل مسائل را قبول نکنند.
این روانشناس خانواده، ارتباط بین اعضای خانواده با یکدیگر را مهم ترین عامل در شکل گیری تفکرات نوجوان دانست و افزود: خانواده‌ای که اهل مطالعه است، به دنبال کسب اطلاعات و نقد نظرات مختلف است و دائما تفکرات خود را مورد نقد قرار داده، باورهای خود را به چالش کشیده و با مشورت با متخصصان سعی در اصلاح باورهای خود دارند می‌توانند فرزندانی با تفکر انتقادی بار آورند. باید به نوجوان توضیح دهیم که مستقلانه فکر کردن به این معنا نیست که هر کاری می‌خواهد انجام دهد بلکه یعنی با آگاهی از شرایط تصمیم آگاهانه بگیرد و مستقلانه از زوایای گوناگون به موقعیت نگاه کند و در عین حالی که نظرات دیگران را می‌شنود بداند ممکن است این نظرات اشتباه هم باشند.
وی با بیان اینکه نقد به معنای سوال و ارزیایی کردن و نه زیر سوال بردن کسی یا چیزی است، ادامه داد: با تفهیم درست نقد به نوجوان باید اجازه دهیم نوجوان نقادانه نظرات دیگران را بشنود و در نهایت به تفکر خود برسد. والدین نباید تفکرات خود را به نوجوان تحمیل کنند. نوجوان باید بیاموزد حتی اگر اشتباه کرد به اشتباهات خود به عنوان تجربه نگاه کند و از شکست و مورد پذیرش دیگران واقع نشدن هراسی نداشته باشد.
این روانشناس درباره چرایی واکنش تهاجمی و پرخاشگرانه نوجوانان در مقابل نظرات مخالف خود و نداشتن تاب و تحمل شنیدن انتقاد نیز، توضیح داد: زمانی که افراد احساس می‌کنند مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، بعضا علائم جسمانی نظیر برافروخته شدن، بالا رفتن ضربان قلب، خشک شدن گلو، عرق کردن کف دست و... از خود نشان می‌دهند و این علائم آرامش آنها را می‌گیرد. و اینها باعث میشه رفتارها به گونه ای باشد که آرامش نداشته باشند و نشان از ایجاد ترسی در درون افراد دارد. این ترسها می‌توانند ترس از بی ارزش بودن، دوست داشتنی نبودن، مورد قضاوت قرار گرفتن، شکست خوردن و... باشند. درواقع ترس لایه نهان شخصیت هر فرد است که ممکن است با علائمی از خشم و افسردگی و غم بروز کند. پس درمان این ترسها به ما کمک می‌کند که رفتار پرخاشگرانه و منفعانه در برابر انتقاد نداشته و تفکر فعالانه داشته باشیم.
انزانی در پایان سخنان خود با تاکید بر لزوم آموختن مهارت‌های زندگی اعم از تفکر نقادانه و مهارت‌های فرزندپروری و آموختن تفکر نقادانه به فرزندان برای افزایش قدرت تصمیم گیری آنها، به والدین توصیه کرد: در تفکر انتقادی همه افراد یاد می‌گیرند چطور سوالات بهتری بپرسند، پاسخ‌های بهتری دهند، استدلالی تر و عمیق تر فکر و صحبت کنند، شباهت و تفاوت نظرات متفاوت را بررسی و مسایل خود را نظام مند حل کرده، اطلاعات را بدون سوء گیری به دست آورده، باورهای اشتباه را رها و از دید دیگران به مسائل نگاه کنند. این تفکر کاملا اکتسابی است و نیاز به تمرین و تکرار دارد و لازم است والدین اینها را از متخصصان بیاموزند و به فرزندان خود منتقل کنند تا نوجوان هنگام تصمیم گیری بدون بررسی نظرات دیگران، مطلبی را رد و تایید نکند.
