فکرشهر: طرح رتبه بندی معلمان مطالبه‌ای قانونمند و مورد انتظار فرهنگیان است که با گذشت ۱۰ سال از تصویب و نقش و تاثیر آن در پویایی و ارتقای علمی و حرفه‌ای و انگیزه منابع انسانی و نظام آموزشی اما هنوز اجرایی نشده و در انتظار همت دولت سیزدهم است.
به گزارش فکرشهر از ایرنا، نظام رتبه‌بندی معلمان یکی از شاه بیت‌های مهم سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش برای ارتقای شایستگی حرفه‌ای معلمان به شمار می‌رود اما با وجود وعده های متعدد از سوی دولت‌های مختلف همچنان این طرح اجرایی نشده و در رفت و آمد به کمیسیون‌های مختلف است.
در زمان حاضر در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا مقام معلم در رتبه بسیار بالایی قرار دارد و به دلیل نقش آنان بر پیشرفت، توسعه اجتماعی و اقتصادی سرمایه گذاری بالایی بر روی این قشر صورت می‌گیرد.
چند سالی است که در کشور ما نیز طرح رتبه بندی معلمان به عنوان یکی از بندهای مهم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در راستای ارتقای کیفی تعلیم و تربیت، منزلت اجتماعی، جایگاه و شایستگی حرفه‌ای منابع انسانی در دستور کار قرار گرفته است و بر نقش معلمان به عنوان ریلی برای توسعه کشور تاکید می‌کند.
صحبت از طرحی است که بیش از یک دهه زمزمه‌های اجرای آن مطرح می شود و ارتقا و بهبود وضعیت معیشتی فرهنگیان را نوید می‌دهد اما روند اجرای آن به حدی کُند است که عملیاتی شدن آن برای جامعه هدف به آرزو می‌ماند.
هرچند براساس آخرین رفت و برگشت‌های طرح رتبه‌بندی معلمان میان دولت و مجلس قرار بر این بود از اول فروردین سال ١۴٠٠، این طرح برای معلمان اجرایی شود اما با وجود گذشت هفت ماه از سال این طرح همچنان در دست پی‌گیری است این در حالی است که رئیس مجلس یازدهم اجرای این لایحه را از اساسی‌ترین موضوعات مجلس دانسته و رئیس جمهوری از اجرای این طرح حمایت و بر ضرورت رفع مشکل معیشتی معلمان برای همیشه تاکید کرده است.
طرح رتبه بندی معلمان چیست؟
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که تدوین آن مدت‌ها زمان برد آذر ماه سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی رسید و از سوی رئیس‌جمهوری وقت ابلاغ شد، در فصل ششم از این سند به ارتقای منزلت اجتماعی و جایگاه حرفه‌ای منابع انسانی با تأکید بر نقش الگویی و جایگاه معلم پرداخته شده و به طور مشخص استقرار نظام سنجش صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه ای، تعیین ملاک‌های ارزیابی و ارتقای مرتبه (نظام رتبه‌بندی) علمی و تربیتی و تقویت انگیزه ارتقای شغلی معلمان براساس نظام معیار اسلامی پرداخته شده است.
قرار است با اجرای نظام رتبه بندی معلمان، هر فرهنگی متناسب با سابقه‌ای که دارد ارتقا پیدا کند و حقوق آنان نیز افزایش یابد به طوری که نزدیک به ۸۰ درصد حقوق اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها را دریافت کنند، این طرح همچنین متضمن بهبود کیفیت آموزشی دانش‌آموزان است که در پنج مرحله شامل آموزشیار معلم (از بدو ورود به خدمت)، مربی معلم (هفت سال خدمت)، استادیار معلم (۱۲ سال خدمت)، دانشیار معلم (۱۷ سال خدمت) و استاد معلم (۲۲ سال خدمت) دسته بندی می‌شود.
همچنین در این طرح، درصدی از مجموع حقوق ثابت و فوق‌العاده‌های مستمر معلمان نیز به عنوان فوق‌العاده درنظر گرفته شده که به طور میانگین (۲۵درصد) بیشتر از میانگین حقوق و فوق‌العاده‌های مستمر مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و مستمر مشمول بازنشستگی خواهد شد.
بنابراین آموزش و پرورش از همان سال به تدوین طرح رتبه‌بندی معلمان همت گذاشت و دولت اوایل تابستان سال ۹۲ لایحه آن را به مجلس ارائه کرد که بر اساس آن معلمان با در نظر گرفتن معیارهایی در چهار گروه طبقه بندی و دستمزد آنها بر همین اساس تعیین می‌شد، این طرح پس از بررسی به دلیل برخی اشکال‌ها از سوی مجلس به دولت بازگردانده شد و نمایندگان مشخص شدن منابع مالی برای اجرای آن را خواستار شدند.
در ادامه بررسی طرح، مسئولان آموزش و پرورش اعلام کردند طرح رتبه‌بندی معلمان نیاز به مصوبه مجلس شورای اسلامی ندارد؛ از این رو پس از تلاش‌های بسیار، با هدف افزایش انگیزه فرهنگیان و شایستگی‌های حرفه‌ای معلمان در آخرین جلسه هیات دولت ۲۷ اسفند ماه ۹۳ در قالب قانون مدیریت خدمات کشوری به تصویب رسید.
بر این اساس مرحله اول طرح رتبه‌بندی معلمان در نیمه ابتدایی سال ۹۴ با بار مالی یکهزار و ۳۰۰ میلیارد تومان اجرا شد و طی آن حقوق فرهنگیان به صورت میانگین تا ۴۰۰ هزار تومان افزایش یافت، با وجود این برای اعتباربخشی بیشتر و قانونی بودن اجرا و تامین اعتبار این طرح در قانون برنامه ششم توسعه (۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰)، دولت مکلف شد طرح رتبه‌بندی را در مرحله نهایی در قالب یک لایحه تهیه و به مجلس ارائه دهد.
براین اساس لایحه نظام رتبه‌بندی معلمان پس از ۲ ماه بررسی اواخر آبان ماه سال گذشته در آخرین نشست تخصصی کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک دفتر هیات دولت به تصویب رسید؛ این لایحه به منظور ایجاد ساز و کارهای لازم برای ارتقای شایستگی‌های حرفه ای، منزلت و مرجعیت علمی و اجتماعی معلمان و افزایش انگیزه در راستای ارتقای فعالیت‌های آموزشی و پرورشی آنان تهیه شد.
هرچند بعد از سال‌ها قرار است در مورد جایگاه و اهمیت شغل معلمی تصمیم مهم و موثری گرفته شود اما باید بدانیم عدالت آموزشی در قوانین عادی تجلی نمی یابد، اگر دولت و مجلس، شغل معلمی را خطیر می پندارند (که هست) باید برای خروج از این وضعیت تصمیم جدی، کارآمد و واقع بینانه گرفته شود.
مطالبه امروز فرهنگیان افزودن تنها درصدی به حقوق آنها از سوی دولت و مجلس نیست بلکه انتظار دارند با اجرای کامل طرح رتبه بندی معلمان همسان سازی حقوق بازنشستگان، پرداخت پاداش پایان خدمت فرهنگیان بازنشسته، سامان دادن به وضعیت رفاهی معلمان و نیازمندی‌های مدارس و رسیدگی به امور آموزش و تحصیلات دانش آموزان مورد توجه ویژه قرار گیرد.
در مجلس‌ها و دولت‌های گذشته آنچه بیشتر از همه به گوش می‌رسید مشکلات، تنگناها و مشقات بر سر راه دولت و همراه نبودن مجلس با دولت ( و بالعکس) در زمینه هموار کردن این مشکلات بود اما درشرایطی که همراهی دولت و مجلس انقلابی نمود عینی دارد انتظار فرهنگیان این است که این دو قوه مهم در عمل، رضایت اجتماعی را به جامعه فرهنگی هدیه دهند و انگیزه از دست رفته بخشی از این قشر را به آنها بازگردانند.
اجرای رتبه بندی معلمان؛ آزمون مهم دولت سیزدهم
معلمان گر چه به تعبیر صحیح رهبر معظم انقلاب "افسران سپاه پیشرفت و توسعه کشور" هستند اما همواره با استدلال غیر منطقی کثرت نیروی انسانی، مورد بی مهری دولت‌ها قرار گرفته‌اند به نحوی که معیشت آنها به شدت مورد غفلت قرار گرفته و نتیجه این تهدید، اُفت و کاهش منزلت و کرامت فرهنگیان در جامعه شده است.
حسن محدث زاده یکی از فرهنگیان بوشهری معتقد است اگر طرح رتبه بندی معلمان که با وعده‌های متعدد و متنوع اطلاع رسانی شده و موجی از انتظار و بیم و امید ایجاد کرده است، در راهروهای پارلمان خاک بخورد و یا محصور در بندها، تبصره و مواردی شود که خروجی آن با خواست عموم فرهنگیان قرابتی نداشته باشد، منزلت آسیب دیده معلم تَرَک بیشتری خواهد خورد و دود این اتفاق نامیمون به چشم وضعیت کلی اجتماعی و فرهنگی جامعه می‌رود.
به بیان محدث زاده می‌توان رتبه بندی معلمان را نخستین آزمون مهم دولت سیزدهم دانست؛ دولتی که با شعار و رویکرد گسترش عدالت بر سر کار آمد و البته رئیس جمهوری نیز در چندین مرحله نیز از لایحه رتبه‌بندی معلمان دفاع کرده است.
او می‌گوید: به طور قطع امروز این طرح، کارکردی فرا سازمانی یافته و به مساله اجتماعی تبدیل شده است.
از نظر محدث زاده هر چند لایه بیرونی و ظاهری طرح رتبه بندی معلمان، مادی و معیشتی است اما در واقع اجرای این طرح بیش و پیش از تقویت اقتصاد فرهنگیان، رتبه عدالت ورزی و امید اجتماعی را در جامعه ارتقا می‌دهد.
فاطمه امیری آموزگار پایه ششم ابتدایی با وجود اینکه گرفتار کلاس‌های آنلاین است اما مصاحبه با خبرنگار ایرنا در زمینه طرح رتبه بندی معلمان را از دست نمی‌دهد. او ابتدا می‌گوید: سال‌هاست نظام رتبه بندی جزو مطالبات اصلی و مهم فرهنگیان به شمار می‌رود اما پروسه اجرایی شدن آن به دلیل تخصیص بودجه و بارمالی برای دولت‌ها همواره با موانع زیادی روبرو بوده است.
این آموزگار ادامه داد: طرح رتبه بندی به مثابه اَهرُمی است که معلمان را به ارتقای صلاحیت‌های عمومی، مهارت، تجربه و شایستگی‌های علمی تشویق می‌کند و همین باعث افزایش حقوق و میزان درآمد فرهنگیان می‌شود.
به بیان امیری رقابت مثبت درون سازمانی در راستای افزایش توانمندی یکی از ضرورت‌های اجرایی شدن طرح رتبه بندی معلمان است که نتیجه آن افزایش سطح علمی، تربیت نسلی توانمند و نخبگان بیشتر است که معلمان انتظار دارند در دولت سیزدهم عملی شود.
اجرای رتبه بندی باعث ارتقای انگیزه و اعتماد معلمان
مهدی منوچهری یکی دیگر از فرهنگیان بوشهری نیز در باره طرح رتبه بندی معلمان می‌گوید: از آنجایی که حقوق و مزایای معلمان نسبت به دیگر کارمندان دولت در مرتبه پائین تری قرار دارد؛ این قشر براحتی تبعیض و بی عدالتی را در اطراف خود لمس می‌کنند و انتظار دارند اجرای کامل طرح رتبه‌بندی بتواند این تفاوت‌ها را کاهش دهد.
از نظر او نتیجه اجرای کامل این طرح و رفع این تبعیض‌ها، در ادامه باعث افزایش کمی و کیفی آموزش و پرورش نسل آینده از سوی معلمان می‌شود.
این فرهنگی بوشهری معتقد است، اجرای طرح رتبه بندی منجر به افزایش انگیزه معلمان در اجرای کیفی وظیفه شان می‌شود اما طولانی یا ناقص اجرا شدن آن سلب اعتماد عمومی معلمان نسبت به کارگزاران نظام را به دنبال دارد که این خود آسیبی جدی به پذیرش و اعتماد به وعده‌های آینده مسئولان وارد می‌کند.
به اعتقاد منوچهری اگر طرح رتبه بندی دارای اشکالاتی است باید اصلاحات مورد توافق طرفین در این مقطع زمانی انجام شود و به این صورت مجلس و دولت یکبار با قاطعیت نشان دهند که پرورش نسل آینده و به دنبال آن پیشرفت کشور در حیطه‌های گوناگون در اولویت آنها قرار دارد.
آسیب شناسی عملکرد آموزش و پرورش نیاز به تحول بر اساس سند تحول بنیادین را ضروری کرده است و چنانچه در این مقطع همچون گذشته اقدامی عملی صورت نگیرد، پیامدهایی چون سلب اعتماد معلمان، بی‌انگیزگی مضاعف و کارایی پایین معلمان را به دنبال دارد که منجر به نارضایتی مردم از آموزش و پرورش می‌شود.
این بی انگیزگی و کاهش کارایی معلمان در آینده سبب پرورش نسلی ضعیف و کم سواد می‌شود و این بی توجهی به آموزش و پرورش بیانگر این است که علم، دانش و جایگاه معلم اهمیت و ارزش لازم را در جامعه ندارد بنابراین اجرا نشدن کامل سند بنیادین تحول آموزش و پرورش می‌تواند مانعی بزرگ در راه پیشرفت کشور و رسیدن به هدف‌های نظام آموزشی و سیاست‌های کلی کشور باشد.
نگین دشتستانی دیگر فرهنگی بوشهری نیز می‌گوید: طرح رتبه بندی فرایندی است که به معلم این انگیزه را می‌دهد که به صلاحیت عمومی و تخصصی، دانش، توانمندی علمی و حرفه ای و سایر مهارت‌های لازم برای به روز شدن تلاش کند و خود را ارتقا دهد.
او معتقد است تا کنون هرآنچه در رابطه با طرح رتبه بندی معلمان مطرح شده است تنها وعده و وعید بوده اما اگر روزی این طرح پرهیاهو اجرایی شود، امنیت خاطر و انگیزه کاری را برای معلم فراهم می‌کند تا با اطمینان خاطر و دلگرمی بیشتر به دنبال کسب دانش و مهارت‌های جدید باشد.
دشتستانی نیز همچون دیگران، به مساله معیشت معلمان اشاره می‌کند؛ امروز مشکلات معیشتی ذهن و روان فرهنگیان را درگیر خود کرده است و اجرای به موقع طرح رتبه بندی باعث بهتر شدن شرایط زندگی فرهنگیان، از بین رفتن بسیاری از تبعیض‌ها و رضایت نسبی در پرداخت‌ها را به دنبال دارد که بازخورد این شرایط تاثیر مستقیم و قابل لمسی در نظام آموزش و پرورش دارد.
تامین مالی، مشکل اصلی اجرای طرح رتبه بندی
براساس اعلام معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی اداره کل آموزش و پرورش استان بوشهردر استان بوشهر ۱۴هزار و ۸۰۰ فرهنگی مشغول به فعالیت هستند که براساس قانون ۸۵ درصد این افراد مشمول طرح رتبه بندی معلمان قرار می‌گیرند.
از نظر غلامرضا دانش‌فر مهمترین مانع اجرای طرح رتبه بندی معلمان تامین منابع مالی آن است که در زمان حاضر برای اجرای آن ۳۰هزار میلیارد تومان پیش بینی شده اما با توجه به بیش از ۷۰۰ هزار نفر معلم در کشور باید بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای آن در نظر گرفته شود.
آنطور که دانش‌فر می‌گوید براساس طرح رتبه بندی معلمان در پنج گروه پایه، ارشد، خبره، سرآمد و استاد معلم تقسیم بندی می‌شوند که به ازای هر ارتقا به حقوق، مزایا و فوق العاده مستمر آنها اضافه می‌شود.
اما "تامین مالی" و مشخص شدن منابع افزایش حقوق معلمان، همان مساله‌ای است که مجلس در تابستان ۹۲ تصویب طرح را منوط به آن کرد و با گذشت بیش از هشت سال همچنان حل نشده باقی مانده است؛ سرپرست وزارت آموزش و پرورش که به تازگی به یاسوج سفر کرده بود به خبرنگار ایرنا گفت: چالش بزرگ رتبه بندی معلمان این است که در بودجه ۱۴۰۰ منابع مالی کافی برای آن پیش‌بینی نشده است و برای اجرای آن نیازمند تامین منابع مالی و اعتبار لازم هستیم.
علیرضا کاظمی با اشاره به تصویب برخی از موارد طرح در مجلس، اذعان کرد چالش بزرگ اجرای طرح همچنان تامین مالی پیش روی آن است که باید در این زمینه تدابیر لازم اتخاذ شود.
نوید اجرای طرح رتبه بندی معلمان پیش از پایان سال جاری
او البته گفت که مجلس با سازمان‌های برنامه و بودجه و سازمان اداری استخدامی کشور در حال رایزنی است تا تعارض‌های موجود و معضلات این طرح رفع شود و در ادامه این نوید را به فرهنگیان داد که تا پیش از پایان سال شاهد اجرای طرح رتبه بندی معلمان باشیم.
تعلل بیش از این در اجرای طرح رتبه بندی معلمان به دلیل بار مالی روا نیست و امروز بهبود وضعیت این قشر عظیم که مسئول تربیت نسل آینده این جامعه هستند به یک مطالبه تبدیل شده و زمان آن رسیده است که دولت و مجلس در کنار هم به این خواست عمل کنند.
آنطور که از سخنان فرهنگیان بوشهری برمی‌آید اجرای صحیح و کامل طرح رتبه بندی معلمان می‌تواند دغدغه معیشتی را از دوش و ذهن چندین میلیون معلم بردارد و این امر باعث می‌شود معلمان با ذهنی پویاتر به تدریس بپردازند؛ به طور یقین معلمی که برای تامین زندگی خود مجبور باشد بعد از ظهرها با تاکسی کار کند، انرژی و انگیزه لازم را ندارد تا معلم خوبی باشد؛ در همین ارتباط انتظار جامعه فرهنگیان حمایت کامل از این طرح است تا آنها نیز بتوانند بدون دغدغه به امر تعلیم و تربیت بپردازند.
