چرخش رجب

فکرشهر: المانیتور نوشت: تماس رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با رهبران عرب که پیشتر از آنها فاصله گرفته بود، و تلاش برای ترمیم روابط با کشورهای غربی که در گذشته به شدت از آنها انتقاد می کرد، نشان دهنده یک چرخش قابل توجه در سیاست خارجی ترکیه پس از انتخابات ریاست جمهوری است.

به گزارش فکرشهر از انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: اگرچه همه حامیان رئیس جمهور یا شرکای ائتلاف اسلامگرای حاکم، از این چرخش راضی نیستند، بسیاری از ناظران خارجی، علی رغم اینکه در مورد پایداری و ثبات این رویکرد جدید تردید دارند، اما از آن استقبال می کنند.

دیپلمات های کهنه کار و تحلیلگران سیاست خارجی مدتی است که «عادی سازی» در روابط بین المللی را به آنکارا توصیه می کنند. به گفته آنها، تلاش برای «اسلامی سازی» سیاست خارجی ترکیه، هزینه زیادی داشته است.

تصمیم غیرمنتظره اردوغان برای حمایت از عضویت سوئد در ناتو و سفر او به کشورهای حاشیه خلیج فارس در این هفته، نتایج ملموس تغییری رویکردی است که در پیش گرفته است.

آیا این تحرکات اخیر از منطق درستی بر اساس یک چشم انداز منسجم در سیاست خارجی ترکیه برخوردار است؟ یا از آنجایی که اردوغان در آنکار تحت فشار قرار دارد، این اقداماتش صرفاً برای خرید زمان است؟

اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری 28 ماه مه، برای اداره کشور در پنج سال آینده، یک تاییدیه قوی از شهروندان این کشور دریافت کرد. با این وجود، او در داخل کشور، به ویژه در عرصه اقتصادی، با مشکلات به ظاهر غیرقابل حلی مواجه است. زمین لرزه های ویرانگر ماه فوریه اوضاع را بدتر کرده است. بسیاری این سوال را مطرح می کنند که او چگونه امیدوار است که بدون تغییر سیاست های کلی، بر این مشکلات غلبه کند.

اردوغان اکنون در تلاش است تا اقتصاد را  که عمدتاً به دلیل سیاست های او دچار بحران شده، با جذب سرمایه خارجی، نجات دهد. به گفته پروفسور ایلتر توران، استاد دانشگاه بیلگی استانبول، منطق پشت سفرهای او در این هفته به عربستان سعودی، قطر و امارات، همین است.

توران به المانیتور گفت: «اردوغان امیدوار است که با بهبود روابط آنکارا با این کشورها، مجددا جریان ورود سرمایه خارجی به ترکیه برقرار شود و به رفع نیاز این کشور به ارز کمک کند.»

با این حال، او هشدار داد که «سرمایه گذاری خلیج [فارس]» معمولاً سرمایه گذاری برای ساخت کارخانه های جدید نیست، بلکه خرید شرکت های مستقری است که هم اکنون بازدهی بالایی دارند. چنین سرمایه گذاری هایی ممکن است منجر به اقتصاد مولدتری نشوند.»

با این وجود، به نظر می رسد تلاش های اردوغان برای بهبود روابط با عربستان سعودی و امارات در حال به نتیجه رسیدن است.

در طول بهار عربی سال 2011 و پس از آن، رویای اردوغان این بود که پس از تسلط اسلام سیاسی بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، ترکیه را به کشور پیشرو منطقه تبدیل کند. اما رژیم های عربی موجود، نظم منطقه ای را حفظ کردند و این منجر به یک دهه آشفتگی روابط آنکارا با این کشورها شد. در این دوره، عبدالفتاح السیسی در مصر و بشار اسد در سوریه، دشمنان اصلی اردوغان شدند. در همین حال، محافل دولتی ترکیه، امارات متحده عربی را به حمایت مالی از کودتای نافرجام علیه اردوغان در سال 2016 متهم کردند. روابط بین آنکارا و ریاض نیز پس از قتل جمال خاشقجی در ترکیه، سرد شد.

ایلتر توران معتقد است همه این ها اکنون به تاریخ پیوسته است. او گفت: «حمایت [اردوغان] از اخوان المسلمین پایان یافته و ترکیه به پولی نیاز دارد که امیدوار است از خلیج فارس تامین شود.»

اردوغان این هفته در ریاض مورد استقبال گرم محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی قرار گرفت. عربستان، همچنین قراردادی برای خرید پهپاد از آنکارا امضا کرد که «بزرگترین قرارداد دفاعی تاریخ ترکیه» نامیده می شود.

در ابوظبی، آخرین مرحله از سفر اردوغان به خلیج فارس، طرفین قراردادهایی به ارزش 50 میلیارد دلار امضا کردند که بنا بر گزارش ها از صنعت دفاعی گرفته تا پروژه های بازسازی مناطق ویران شده در زلزله ماه فوریه ترکیه را شامل می شود.

رنده، سفیر بازنشسته ترکیه گفت، این کشورهای عربی همچنین از دیدن ترکیه ای عمدتا سُنّی و داری نیروی نظامی قوی با پتانسیل تجاری گسترده و پرسود، خوشحال هستند. رنده به المانیتور گفت: «کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز پس از ناکامی در یمن که آنها را از قدرت سخت به سمت دیپلماسی اقتصادی سوق داد، در حال تغییر جهت گیری های خود هستند.»

آنکارا همچنین در مسیر بهبود روابط با قاهره است. روابط دیپلماتیک دو کشور اخیراً به طور کامل عادی شده و بنا بر گزارش ها، مقدمات سفر سیسی به ترکیه در حال انجام است.»

اردوغان و اسد نیز ممکن است به زودی با یکدیگر دیدار کنند، اگرچه به دلیل اختلافات بر سر بازگرداندن آوارگان و همچنین حضور ارتش ترکیه در شمال سوریه، این امر زمان بر است.

از سوی دیگر، تلاش های ترکیه برای عادی سازی کامل روابط با امریکا و اروپا بسیار دشوارتر به نظر می رسد. ظاهرا پس از حمایت ترکیه از عضویت سوئد در ناتو، امیدواری آنکارا برای دریافت جنگنده های F-16 از ایالات متحده افزایش یافته است. ترکیه همچنین وعده هایی از ناتو و سوئد در خصوص همکاری علیه تروریسم دریافت کرده است.

البته همه این موارد هنوز قطعی نشده اند. پارلمان ترکیه باید عضویت سوئد در ناتو را تایید کند و نمایندگان ترکیه مطمئن نیستند که آیا کنگره امریکا فروش F-16 به آنکارا را تایید خواهد کرد یا خیر.

قبل از نشست سران ناتو، اردوغان به طور غیرمنتظره ای از اروپا خواست مسیر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را هموار کند. این به عنوان یک ابزار چانه زنی بر سر عضویت سوئد در ناتو مفید واقع نشد، اما با این وجود، اردوغان موفق شد بحث رو به فراموشی در مورد عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را احیا کند.

کاملا روشن است که اردوغان برای جذب سرمایه، نیاز به روابط بهتر با غرب دارد و اروپا همچنان بزرگترین شریک تجاری ترکیه است. اما با توجه به آنچه اردوغان در گذشته انجام داده، بسیاری صداقت او  در ارتباط با اتحادیه اروپا را زیر سوال می برند.

سلیم کونر‌ آلپ، سفیر بازنشسته ترکیه، امید چندانی به اینکه اردوغان اصلاحات لازم برای عادی سازی کامل روابط با اتحادیه اروپا را انجام دهد، ندارد. وی به المانیتور گفت: «او می داند که ارتقای استانداردهای مربوط به دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق بشر و غیره در سطح اتحادیه اروپا، حاکمیت سیاسی او را تضعیف می کند.»

تحلیلگران اقتصادی همچنین استدلال می کنند که وضعیت فعلی حاکمیت قانون در ترکیه، سرمایه گذاران غربی را دلسرد خواهد کرد. اما غرب به همکاری ترکیه در مورد مسائلی مانند اوکراین و مهاجرت نیاز دارد و بنابراین انتظار می‌رود که روابط این کشور با امریکا و اروپا همچنان در حالت بده بستان باقی بماند.