فکرشهر ـ دکتر شادی*: در قسمت های قبلی، درباره رادیکال های آزاد صحبت کردیم و این که چطور به وجود می آیند و حالا ما برای پیشگیری از تولید آن ها باید چه کنیم؟
درباره مباحث مختلفی چون استرس، عدم ورزش، عدم استفاده از مواد غذایی مضر و کاهش مواد غذایی مفید صحبت کردیم که از جمله مواردی هستند که باعث ایجاد رادیکال آزاد در بدن می شوند و در نتیجه آن باعث ایجاد سرطان در افراد جامعه می شوند.
خب؛ الان سوال این است؛ ما باید چه کنیم؟
یکی از راه هایی که باید برای کاهش رادیکال آزاد استفاده کنیم این است که استرس هایمان را کم کنیم. برای این که بتوانیم استرس هایمان را کم کنیم، باید بدانیم استرس ها چگونه و به چه نحوی باعث ایجاد رادیکال آزاد و پیرو آن، سرطان می شوند.
در همین راستا، ابتدا باید بگویم که سرطان چند جنبه دارد:
نخستین جنبه ای که باید درباره آن بحث کنیم، ایجاد خود سرطان است؛ یعنی این که سرطان چه جوری ایجاد می شود و دوم این که چه جوری سرطان رشد پیدا می کند و توده سرطانی بزرگ تر می شود و سوم متاستاز یا مهاجرت سلول های سرطانی به جاهای سالم و درگیر کردن بافت ها و اندام های سالم و ایجاد سرطان در بخش های دیگری از بدن است.
در واقع، وقتی ما دچار استرس می شویم، یک سری از مواد برای سیگنال دهی در بدن ایجاد می شود؛ یعنی این که ما یک سری از سیگنال هایی را داریم که به مغز دستور می دهد ما دچار استرس عصبی شده ایم و مغز هم یک سری از مواد و فرمول ها را ترشح می کند تا باعث آرامش ما شود و ما بتوانیم با آن مقابله کنیم؛ اعصابمان آرام تر شود یا خیلی از چیزهای دیگر؛ کلا کار مغز همین است؛ هر چیزی که باعث شود تعادل و بالانس بدن را به هم بزند، شناسایی می کند و شروع می کند به تلاش که بدن را به حالت تعادل برساند تا بدن آسیب کم تری ببیند. خب وقتی ما دچار استرس می شویم، یک سری مواد در بدن ما به وجود می آید؛ آن مواد همان رادیکال های آزاد هستند که در قسمت قبلی درباره آن توضیح دادیم. رادیکال های آزاد طی استرس به وجود می آیند و همین طور آنزیم های بعدی و بعدی که در قسمت قبل توضیح دادیم را فعال می کنند که این فعال کردن آنزیم ها به صورت آبشاری، سیگنال را به مغز می رساند و مغز می فهمد که ما الآن ناراحتیم و شروع می کند به این که به مغز دستور دهد که یک کاری کنید که ما کم تر ناراحت باشیم؛ مثلا ما شروع می کنیم با خودمان حرف زدن؛ شروع می کنیم به دلداری دادن به خودمان؛ خب این ها همه کار مغز ماست. کار بدن ماست که شروع می کند در این موقعیت استرس آور ما را دلداری بدهد؛ ما را آرام کند؛ یک سری خاطرات و موضوعات را به یاد ما بیاورد و کاری کند که سطح استرس و ناراحتی ما پایین بیاید و کم شود.
حالا فکر کنید بدن این کار را انجام می دهد؛ آن رادیکال آزادهایی که به عنوان سیگنال دهی برای رساندن خبر به مغز ایجاد شده که بدن دچار استرس شده و مغز باید کاری که لازم است را انجام دهد، توسط یک سری از مواد به نام آنتی اکسیدان ها ایجاد می شود. همانطور که در قسمت قبل گفتیم، آنتی اکسیدان از راه تغذیه وارد بدن می شود. حالا فکر کنیم که آنتی اکسیدان ها در بدن در حین تغذیه هم کم باشد و بدن ما با کمبود آنتی اکسیدان مواجه باشد؛ از آن طرف هم ما هر روز تحت استرس و ناراحتی هستیم و این رادیکال های آزاد زیادتر نیز می شوند. به خاطر کمبود آنتی اکسیدان، این رادیکال های آزاد از بدن حذف نمی شوند و یک سری از آن ها از دید سیستم ایمنی بدن در رفته اند و و با سه مکانیسم مختلف روی سلول و تقسیم سلولی اثر می گذارد؛ یعنی چه؟ یعنی این که رادیکال های آزاد می آیند و سیستم هایی که بر تقسیم سلولی نظارت دارند را منحل می کنند و باعث می شوند که تقسیم سلولی در یک عدد سلول سرطانی به صورت غیر عادی افزایش پیدا کند؛ در نتیجه بدن دیگر روی تقسیم سلولی کنترلی ندارد و این سلول ها تند تند تقسیم می شوند و یک توده سرطانی به وجود می آید.
راه حل این موضوع این است که یا ما سیستم ایمنی بدنمان را این قدر بالا برده باشیم که سلول های تی (T)، که یکی از ابزارهای دفاعی بدن است، به راحتی بتوانند این سلول های سرطانی را شناسایی کنند و از بین ببرند یا این که که رادیکال های آزاد را کاهش داده باشیم که اصلا رادیکال آزادی وجود نداشته باشد و سومین راه حل این است که ما تغذیه مناسبی داشته باشیم برای این که سلول های «تی» بتوانند تقویت شوند.
ما می خواهیم تمرکز را بگذاریم روی این که چگونه رادیکال های آزاد را کاهش دهیم که در قسمت بعد به آن خواهم پرداخت.
ادامه دارد...
* دکترای ژنتیک سلولی ملکولی و فوق دکترای انکوژنتیک (ژنتیک سرطان) از سوئیس و پژوهشگر در دانشگاه زوریخ سوئیس
