فکرشهر ـ سعید حاجی زادگان: تاسوعا و عاشورای حسینی در طول تاریخ ایران پس از اسلام عرصه ی نمود شور مذهبی مردم این سرزمین بوده است. هر قوم و دیاری بر اساس راه و رسمی که گاه بر گرفته از جغرافیا و سنت های بومی آن منطقه است، ارادت خویش را به سید و سالار شهیدان ابراز می دارند.
\n\n
مردم برازجان نیز از این قاعده مستثنی نیستند، آن ها در تاسوعا و عاشورا با راه اندازی کاروان عزا، که در گفتار عامیانه ی مردم به «نعش» مشهور است، با رسومات خاص منظقه خود به عزاداری می پردازند.
\n\n
«نعش» در لغت به معنی جسد می باشد. علت نامگذاری عزاداری مردم برازجان شاید به نمادی برمی گردد که در گذشته پیشاپیش این کاروان قرار داشته، در قدیم در جلوی هیئت های عزاداری تابوتی بوسیله مردم حمل می شده که نماد شهدای دشت کربلا بوده و بر همین اساس مردم به این سبک عزاداری «نعش» می گفتند.
\n\n
«نعش»، از دسته های مختلفی تشکیل می شود. پیشاپیش «نعش»، دسته دمام زن ها حرکت می کند، دسته ای که با پرچم «لشکر اعداء» مشخص می شود و نمادی از طبل جنگی است که برای کشتن پسر شیر خدا به صدا درآمد. دمام، ساز بومی جنوب ایران است که کاربرد اطلاع رسانی دارد. از این کاربرد دمام در نعش نیز استفاده می شود. آغاز دمام، عزاداران را از شروع مراسم مطلع می کند.
\n\n
حجله ها بعد از دسته دمام زن ها به حرکت در می آیند. حجله ها در واقع نمادی از شهدای دشت کربلاست. حجله حضرت عباس (ع) مشکی سوراخ است که دستی در کنار آن افتاده و با برگ درخت نخل (پیش) تزیین می شود و گاه نهر آبی نیز در کنار آن ایجاد می کنند. حجله حضرت علی اکبر، جوانیست سوار بر اسب که شمشیری بر سرش اصابت کرده است. حجله حضرت قاسم اتاقکی است که بوسیله ی پارچه های رنگی تزیین می شود و حجله طفل شیرخواره ی کربلا، گهواره ایست که کودکی سبز پوش شده در آن قرار دارد.
\n\n
نماد دیگر این دسته چهل چراغ است. المانی به ارتفاع 5/1 متر و مخروطی شکل با قاعده ای حدود 1 متری که در قدیم با فانوس تزیین می شده ولی امروزه به وسیله لامپ های رنگی فلورسنت این کار انجام می شود. چهل چراغ را بر روی سر می گذارند و می چرخانند که کاری دشوار بوده و تبحری خاص می خواهد. البته «چهل چراغ» در سایر شهرها بصورت مثلثی مسطح است و چهل فانوس به آن متصل است که با آنچه در برازجان به چهل چراغ مشهور است، تفاوت دارد. اما بسیار شبیه به رسم «طبق کشی» در قزوین می باشد با این تفاوت که طبق استوانه ایست ولی چهل چراغ مخروط شکل است.
\n\n
چهل چراغ در واقع نماد روشنایی است که امام حسین (ع) و یارانش در دل تاریکی حکومت یزید و بنی امیه ایجاد کردند.
\n\n
بعد از حجله ها، نوبت دسته زنجیر زنی می رسد. در برازجان، زنجیرزن ها در دو یا سه ردیف صف می کشند و با هماهنگی با مداح و طبل و سنج، شروع به زنجیرزنی می کنند؛ به این صورت که ابتدا از سمت راست زنجیر را از پشت کمر خود جدا کرده و با چرخش به روی پای خود به طرف چپ برده و با حرکت نیم دایره ای، زنجیرها را پشت کمر خود می زنند.
\n\n
سینه زن ها هم در دو دسته تقسیم می شوند که مداح با خواندن نوحه برای هر دو دسته، وظیفه ی هماهنگی بین آن ها را بر عهده دارد. بعد طی مسافتی توسط دسته، مداح، سینه زن ها را به نشستن دعوت می کند، در این وضعیت مداح با خواندن نوحه های دیگر و ذکر مصیبت عزاداران را برای ادامه ی مسیر آماده می کند.
\n\n
آخرین دسته ی «نعش»، تعزیه خوانی می باشد، که سبک خاصی از آن در برازجان اجرا می شود، چرا که باید تعزیه همراه با «نعش» حرکت کند و این شیوه، کار را برای تعزیه گردان و بازیگران سخت می کند. سعی می شود تعزیه ها متفاوت و متناسب با شب های تاسوعا و عاشورا و ظهر عاشورا برگزار شود.
\n\n
کاروانی که هرساله به عشق امام حسین (ع) و یارانش در خیابان های شهر برازجان به عزاداری می پردازد، به علت داشتن دسته های مختلف و جاری بودن در شهر، خاصیت جذب حداکثری عزاداران حسینی را دارد و این رسالت بسیار مهم این مراسم است که می تواند نظر اغلب عزاداران را جلب کند.
\n\n
«نعش»، نمود یک کار مشارکتی است که در این دو روز، عزاداران، بدون چشم داشت و به عشق مولایشان کار گروهی را تجربه می کنند.
\n\n
مهم ترین آفت این سبک عزاداری، تجمل گرایی بعضی از هیات هاست که می تواند این آیین را از مسیر اصلی خود منحرف سازد.
\n\n
منبع:ماهنامه ی فکرشهر
\n\n
\n
