فکرشهر ـ امید دریسی: ابتدا لازم می‌دانم تعریف مختصری از سازمان‌های مردم نهاد یا سمن و یا «ان جی او» ارائه کنم؛
به انواع گوناگون مجموعه‌ها و در کلی‌ترین معنا به تشکل‌هایی می‌گویند که توسط اشخاص حقیقی تشکیل و مستقیما بخشی از ساختار دولت محسوب نمی‌‌شوند، ولی نقش بسیار مهمی بین مردم، حاکمیت و جامعه ایفا می‌کنند.
آیین نامه فعالیت این تشکل‌ها سال ۸۴ در آخرین روزهای دولت وقت تصویب و اجرایی شد، اما از همان سال تا سال ۹۲ به علت سیاست‌های دولت نهم و دهم فعالیت سمنها نیز به شدت تقلیل پیدا کرد، خوشبختانه طی سه سال اخیر مجددا فعالیت سمنها به طور امیدوار کننده‌ای از سر گرفته شده است.
سازمان‌های مردم نهاد در دنیای مدرن کارکردهای بسیاری را بر عهده گرفته‌اند به طوری که به بخشی غیر قابل چشم پوشی از جامعه و سیاست تبدیل شده‌اند. برخی از این سازمان‌ها حتی توانسته‌اند به طور ثابت بازوهای اجرایی و حتی نظارتی بر برخی نهادهای دولتی باشند. به عبارت دیگر این سازمان‌ها مسوولیت کمک به مردم و دولت‌های پلورال و کثرت گرا را دارند.
به طور جد باید گفت در دولت‌هایی که نسبت به مردم خود احساس وظیفه کرده و رابطه مردم و دولت نزدیک است، کارکرد سمنها نیز اساسا متفاوت می‌شود و سمنها نقش و کارکرد خود را پیدا می‌کنند. با این وجود اما مهم ترین ویژگی‌های این سازمان‌ها را می‌توان در غیر حکومتی بودن، داوطلبانه بودن، غیرانتفاعی بودن و علی الخصوص غیر سیاسی بودن خلاصه نمود.
مهم ترین اهداف و کارکرد سمنها
مهم‌ترین «هدف» ایجاد و تقویت سازمان‌های مردم نهاد را می‌توان در تحقق اهدافی چون کوچک سازی دولت، توانمند سازی مردم، افزایش سرمایه اجتماعی، کارآمدتر سازی بخش‌های مختلف نظام، بهینه سازی و عملیاتی شدن برنامه‌ها و مقابله با آسیب‌‌ها دانست.
مهم‌ترین «کارکرد» های سازمان‌های مردم نهاد نیز عبارتند از: پر کردن شکاف جامعه و حکومت، اولویت بندی تقاضاهای اجتماعی، مشاوره به حکومت، نقد عملکرد حکومت، تاثیرگذاری آنان بر نهادهای دولتی، ارتقای سطح فرهنگ مشارکت عمومی، افزایش آگاهی‌های اجتماعی مردم، ایجاد انسجام اجتماعی و کاهش خشونت.
به طور مثال در استان بوشهر، تشکل دانشجویی امداد امام علی (ع) و انجمن مردمی پاکدلان گام‌های استواری در امور خیریه برداشته‌اند؛ همچنین سمن خانه فرهنگ دشتستان در حیطه وظایف مشخص شده دست به اقدامات و خدمات مناسبی در جهت پرداخت و ارتقا فرهنگ زده است و نمونه‌های فراوان دیگری که در مباحث محیط زیست استان، گردشگری استان و... ورود کرده‌اند.
باید بدانیم که همه ی این جریان‌ها و تشکل‌های خودجوش، ضمن استقلال، نیاز به تقویت و جدیت در امر تسریع ثبت از سوی نهادهای مسوول و دولتی را دارند.
امید که نهاد استانداری به عنوان عالی‌ترین مقام و نماینده دولت در استان با کمک دیگر نهادهای مسوول اهتمام جدی در رفع مشکلات، موانع و کمبودهای سازمان‌های پیش گفته داشته باشند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز در اصول و فصول مختلف به مشارکت مردم در امور تصریح دارد.
نگارنده معتقد است حتی سند چشم انداز که به عنوان نقشه راه کشور ترسیم گردیده است، نظام سیاسی حاکم برای پیش برد آن به تنهایی نمی‌تواند محقق کننده اهداف آن باشد و سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند نقش موثر و بسزایی در تحقق اهداف سند چشم انداز ایفا کنند.
مهم‌ترین کارکردهای سازمان‌های مردم نهاد عبارتند از: کم کردن شکاف بین جامعه و حکومت، اولویت بندی تقاضاهای اجتماعی، مشاوره به حکومت، نقد عملکرد حکومت، تاثیرگذاری فعالیت‌های سازمان های مردم نهاد بر نهادهای دولتی، ارتقای سطح فرهنگ مشارکت عمومی، افزایش آگاهی‌های اجتماعی مردم، ایجاد همگرایی بین اقوام مختلف کشور، تمرین دموکراسی، ایجاد هماهنگی و انسجام اجتماعی و کاهش خشونت اجتماعی، تبادل فرهنگ و...
لذا با توجه به موارد پیش گفته، سمنها برای تاسیس و بقای خود باید هدف گذاری دقیق و درستی انجام دهند تا ضمن در جا نزدن و سردرگم نبودن، در آنجایی که دیگر ساختارها و نهادهای حکومتی و دولتی نیز نمی‌توانند به وظایف خود به درستی عمل کنند، آنها وارد عمل شده و نیازهای جامعه را پوشش دهند.
حال با درک این مطالب در نگاهی گذرا و کوتاه به سراغ نحوه ی فعالیت سمن ها در استان که می رویم، جای تشکل‌هایی که به صورت فعال و پرنشاط به امور جوانان بپردازند را خالی می بینیم؛ به نوعی، توازن در مجموعه‌های خودجوش برقرار نیست و با توجه به شرایط موجود در منطقه، این نوع تشکل‌های مردمی نیز به سمت مسایل وقت سرازیر می‌شوند.
به طور مثال می توان به خطر بحران آب و تجمع نگاه‌ها به این معضل در استان اشاره داشت و در مقابل سمن‌هایی که به صورت قوی با محوریت روستا و مسایل مربوط به روستا فعالیت کنند، کمتر به چشم می‌خورد.
پیشنهاد نویسنده این سطور جهت برقراری توازن، هماهنگی، تبادل اندیشه در سیاست‌های روند حرکتی و در نهایت توان مندی و تاثیر بیشتر سمنها در استان و جامعه و تشکیل شورایی توسط فعالین این حوزه با حضور نمایندگان هر سمن با محوریت وظایف پیش گفته می‌باشد.
و السلام عیلکم و رحمه ا...
منبع:هفته نامه به فکرشهر ـ شماره 28
