آنچه باید درباره آلودگی هوا، آب و پساب پتروشیمی دشتستان بدانیم

فکرشهر: پتروشیمی دشتستان کلنگ زده نشد و وزیر صنعت، معدن و تجارت هم مهلتی یک هفته ای برای جانمایی درست یا رفع اختلافات داد و رفت؛ اما ماجرای این پتروشیمی پر حاشیه که حتی در اخبار سراسری نیز با آب و تاب بیان شد، از کجا آغاز شده و چقدر آلودگی هوا و آب دارد؟

آلودگی هوا
به گزارش فکرشهر، استاندار بوشهر می گوید «این واحد، فاقد فلر و شعله و دود می باشد و روزانه ١٠٠ تن متانول (مایعی مثابه بنزین)، مصرف  می کند. (در حد بنزین مصرفی یک پمپ بنزین معمولی)»؛ مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان نیز به فکرشهر گفت که «این واحد، فلر ندارد و فقط دی اکسید کربن و بخاز آب تولید می کند و خوراکش هم، حداکثر 80 تن متانول (4 تانکر) است که در واحد پلی استال دشتستان به فرمالدئید و سپس گرانول های پلی استال تبدیل می شود. برای بخش گاز این واحد هم، کاتالیست هایی در نظر گرفته شده که در اگزوز خودرو کاربرد دارد و در واقع گاز خروجی را به بخار آب و دی اکسید کربن تبدیل می کند.»

در همین زمینه، کارشناسان مربوطه هم معتقدند که این واحد با چنین حجمی، نمی تواند چندان آلودگی محیط زیست و هوا را در پی داشته باشد، ولی برخی مهندسان شیمی، معتقدند که همان فرآیند تبدیل متانول به فرمالدئید نیز خطرناک است و در صورت نشتی که در سیستم های پتروشیمی ایرانی، بعید نیست، می تواند آسیب های فراوانی به منطقه و مردم وارد کند چرا که این ماده، در رده ی مواد سرطان زا برای انسان طبقه بندی شده است؛ هر چند مسوولین احداث طرح می گویند سیستم های فیلتراسیون مکانیزه برای طرح قرار می گیرد ولی به نظر می رسد تجربیات تلخ و آثار سوئی که صنایع نفت و گاز در شهرهای صنعتی کشور از جمله جنوب استان بوشهر برای جوامع پیرامونی از خود به جای گذاشته اند و همچنان نیز ادامه دارد، این حجم از نگرانی را در مردم ایجاد کرده و فعالیت فعالان محیط زیست و فعالان مدنی منطقه را باعث شده است؛ هر چند این پتروشیمی با آن پتروشیمی ها متفاوت باشد، ولی هر چه هست، تحت نظر نفت و گاز است و تحت تعهد آن ها.
آن ها همچنین می گویند: هرچند ما بپذیریم پتروشیمی عامل هوای پاک و سلامت منطقه است، ولی مردم سایر مناطق نخواهند پذیرفت و خرمای منطقه که کم کم دارد خودش را پیدا می کند، دوباره از رونق خواهد افتاد.

آب و پساب
به گزارش فکرشهر، دیگر دغدغه ی مخالفان که در واقع مهم ترین آن در نوع خود نیز می باشد، بحث آب این صنعت در دشتستان است؛ مصرف چند میلیون متر مکعبی آب برای پتروشیمی، آن هم از آب ذخیره ی سد رییسعلی دلواری که در این بحران کم آبی و وضعیت بغرنج بی آبی در دشتستان، کفاف آب شرب مردم و نخلستان های سر به فلک کشیده ی شهرستان و منطقه را نمی دهد، چه رسد به یک پتروشیمی با مصرفی برابر با یک شهر 12 هزار نفری!
هر چند استاندار بوشهر در گزارش فیس بوکی خود نوشته: « آب مصرفی واحد پلی استال {پتروشیمی دشتستان که بعدا مشخص شد یک واحد پلی استال است و شرح آن در ادامه می آید}، سالیانه ٣٠٠ هزار مترمکعب و روزانه ٨٢١ مترمکعب، آب مصرفی واحد مذکور با احتساب مصارف اداری، کمپ، سایر موارد جانبی و فضای سبز و درختکاری، سالیانه ٥٠٠ هزار مترمکعب و روزانه ١٣٦٩ مترمکعب و آب مصرفی آن واحد با احتساب کلیه طرح های توسعه پایین دستی و مصارف کل شهرک صنعتی «کیمیا شهر» در افق بلندمدت، معادل سالیانه یک و نیم میلیون مترمکعب و روزانه ٤١١٠ مترمکعب می باشد. سد رئیسعلی دلواری، ٧٠٠ میلیون مترمکعب ظرفیت و عملا حتی در خشکسالی های اخیر، سالیانه، به طور میانگین، حدود ٣٥٠ میلیون مترمکعب آب داشته است.»

مصطفی سالاری درباره ی پساب طرح هم نوشته: « پساب واحد، معادل ٥ مترمکعب مایع در روز می باشد (به اندازه آب مصرفی ٥ خانوار) که پس از تبخیر آن، رسوبات آن، حداکثر ٣٠٠ کیلوگرم در روز، جمع آوری و به صورت جامد به مکان دفع پسماندها منتقل می گردد. این رسوبات، شامل گچ و نمک می باشد و واحد، فاقد هر نوع پسماند فلزی مضر نظیر جیوه و امثالهم می باشد.»
در همین زمینه، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر نیز به «فکرشهر» گفت که «همه ی پتروشیمی های دیگر، سالانه 70 تا 80 میلیون مترمکعب مصرف آب دارند ولی پتروشیمی پلی استال دشتستان، 1.2 میلیون مترمکعب آب مصرف می کند که در مقایسه با سایر پتروشیمی ها، مصرف بسیار کمی است و این آب هم قرار است از سد رییسعلی دلواری تامین شود.»   
سیدحسین حسینی محمدی، درباره ی پساب طرح هم به فکرشهر گفت: «برای پساب این طرح، سیستم برگشت آب طراحی کرده ایم که در آن، آب، نمک زدایی می شود. استخرهایی هم پیش بینی شده که پساب به آن می ریزد و پسماندهایش هم هر 6 ماه یکبار، جمع آوری می شود و برای دفن به مکان هایی منتقل می گردد. پساب این طرح وارد طبیعت نمی شود و مقدارش هم، حدود 5 مترمکعب در روز است.»

با این حال، کارشناسان امر، نظر دیگری دارند. مهندس مصطفی کشاورز، که سال هاست در صنعت پتروشیمی فعالیت می کند و در این زمینه فعالیت دارد، می گوید طبق اطلاعات من، میزان مصرف آب این طرح، حدود 100 مترمکعب در ساعت است؛ یعنی تنها برای واحد پلی استال چیزی حدود 900 هزار مترمکعب در سال آب مصرف شده و حدود 10 تا 20 مترمکعب در ساعت هم، پساب صنعتی تولید می کند.
وی می گوید: « بیشترین مواظبت در این طرح باید مربوط به تولید پساب صنعتی و آلودگی خاک و منابع آب باشد. البته حتما برای طرح سیستم تصفیه پساب پیش بینی شده، ولی متاسفانه اکثر اوقات به دلایلی سیستم های تصفیه پساب خوب کار نمی کند. 1- معمولا در عمل پسابي که تولید می شود، آلوده تر از چیزی است که در تئو ری و طراحی اولیه پیش بینی شده است و از آنجا که سیستم تصفیه پساب بر اساس داده های طرح اولیه ساخته شده، در عمل به مشکلاتی می خورد. 2- سیستم تصفیه پساب مربوط به شرایط نرمال کارخانه است و در زمان هاي راه اندازی یا شات داون، پساب هایی تولید می شود که آلوده تر است و ممکن است سیستم تصفیه پساب جوابگو نباشد؛ نمونه این اشکالات در شهرک صنعتی بوشهر 2 مشهود و قابل دیدن و لمس است که با این که سیستم تصفیه پساب دارد، ولی به دلایلی که گفتم زمین های پایین دستش سمت جاده عالی شهر را آلوده کرده است. حالا اگر منطقه، منطقه ی کشاورزی باشد، این پساب ها حتما بر زمین ها و کشاورزی منطقه تاثیر منفی خواهد داشت.»
البته این کارشناس، احداث پتروشیمی در این منطقه را نفی نکرد ولی تاکید داشت که باید مواظب بود.

به گزارش فکرشهر، همه ی این موارد در حالی است که تاکنون هیچ منبع رسمی آبی استان، پیرامون تامین آب این واحد پتروشیمی اظهار نظر نکرده است و همین امر نیز، کمبود آب و بحرانی که یک میلیون و 15 هزار اصله نخل موجود در منطقه با نیاز آبی سالانه ی 250 میلیون مترمکعب را تهدید می کند، با اهمیت تر از قبل کرده است؛ آبی که اگر پتروشیمی مصرفش کند، به نخل ها نرسیده و مرگ آن ها را که عامل ارتزاق مردم منطقه است، رقم خواهد زد؛ چرا که هم اکنون نیز میزان آب ذخیره ی سد رییسعلی دلواری به علت خشکسالی های اخیر، بسیار کم تر از میزان مورد نیاز کشاورزی منطقه می باشد و نخلستان های منطقه به جای چهار بار در سال، تنها دو بار در سال آبیاری می شوند، آن هم اگر آب باشد! 
برخی مخالفین اجرای طرح در این محل هم می گویند، چون پتروشیمی می خواهد رایگان و بدون شختی، از آب شیرین سد رییسعلی دلواری استفاده کند، اینجا آمده وگر نه می توانست به جای قبلی خود، بند محمدعبداله، برود.

آن ها می گویند قرار است با نصب چند دستگاه آب‌شرین‌کن بر روی رودخانه پایین دست سد رئیسعلی، آب مصرفی ساکنین شهرهای آب پخش و سعدآباد نیز از طریق سد تامین و استفاده شود. ضمن این که طرح های پرورش ماهی در قفس نیز در این سد و رودخانه اجرا می شود؛ با شرح فوق، اگر برداشت آب توسط پتروشیمی نیز اضافه شود، قطعا سرنوشت نامعلومی در انتظار نخیلات خواهد بود. آن ها، پتروشیمی هایی مثل پتروشیمی شیراز که در مرودشت احداث شده و پساب از لاگون های آن سرریز شده و رودخانه کر و زمین ها را آلوده می کند نیز مثال زده و می گویند پساب پتروشیمی می تواند زمین‌های کشاورزی پایین دست و نخیلات را با خطر جدی و نابودی مواجه نماید.

فرخ عباسی ـ یکی از اعضای شورای شهر آبپخش ـ هم در اعتراض به این جانمایی گفته: «کشاورزی منطقه را که تاریخچه ای صدها ساله دارد و اشتغالی پایدار است، قربانی صنعت آلاینده ی پتروشیمی نکنید، پتروشیمی اشتغال زایی ناپایدار خواهد داشت و قطعا با اتمام ذخائر نفتی در آینده ای نزدیک برچیده خواهد شد. ما با پتروشيمى در هر نقطه اى موافقيم، البته و صد البته از هر آبى جز آب ذخيره شده در پشت سد شهيد رييسعلى دلوارى استفاده نمايد تا بدينوسيله به تنها منبع آب شرب آينده ما آسيب وارد نشود و محیط زيست ما از بين نرود و در مسير توسعه شهر نباشد و حداقل فاصله اصولى تا شهر را هم داشته باشد.»