چپ دست ها

فکرشهر ـ الهام راسخی: روز ۱۳ آگوست برابر با ۲۲ مرداد به نام روز جهانی چپ‌دست‌ها نامگذاری شده‌است. نام این روز در سال ۱۹۷۶ برابر با ۱۳۵۵ خورشیدی پیشنهاد شد و به تصویب رسید.

اینکه چه تعداد از کسانی که در نامگذاری این روز دخالت داشته اند، چپ دست بوده اند را نمی دانم ولی شاید آنقدر وجدان راست دست ها، برای چپ دست ها به درد آمده بود که تصمیم به نامگذاری این روز گرفتند؛ به دلیل اینکه تمامی ابزارها و امکانات در دنیا برای راست دست ها طراحی شده اند (مانند صندلی های یک دسته، صندلی راننده در خودروها، قانون های راهنمایی و رانندگی، میزهای پر کردن فرم در بانک ها و اداره ها و...) و چپ دست ها را مجبور به کاربرد از دست راست می کنند.

شاید کسی حواسش به این مساله نیست که گرفتن دسته ی قیچی برای چپ دست ها چقدر سخت و در کار طولانی مدت دردآور است. اما شاید خود چپ دست ها هم گاهی به این تبعیضِ ناپیدا توجهی نکنند، چون تعدادشان آنقدر کم است که در میان راست دست ها گم می شوند، تبعیض را فراموش کرده و مجبور می شوند که همرنگ جماعت شده و حتی با تحمل سختی های زیاد سعی کنند با دست راست بنویسند. نمونه آنچه در گذشته های نه چندان دور وجود داشت. پدر، مادر یا معلمان به محض اینکه می دیدند بچه ای با دست چپ می نویسد او را به شدت تنبیه و مجبورش می کردند که با دست راست بنویسد.

چپ‌دستی در بسیاری از جوامع، از جمله ایران، نوعی ناهنجاری و عادت ناپسند محسوب می‌شد و معمولا سعی بر این بوده که کودکان را به استفاده از دست راست تشویق کنند. sinister در زبان لاتینی به معنای چپ است و در عین حال این واژه به معنی شوم و بدیمنی است؛ در زبان فرانسوی gauche برای دو واژه ی چپ و ناشی به کار می رود و در زبان آلمانی linkischبه معنی چپ دست و آدم ناجور است.

شاید باورش برای آیندگان سخت باشد، اما خودم به خوبی یاد دارم که پدرم من و برادر کوچکم را که چپ دست بودیم، مجبور می کرد که با دست راست غذا بخوریم و من هرچه تلاش می کردم که قاشق را با دست راست بگیرم، نمی توانستم و اگر موفق می شدم تمام غذا نرسیده به دهانم در نیمه راه از قاشق می ریخت و تلاشم را نافرجام می گذاشت. هنوز که هنوز است چالش غذا خوردن با دست راست به قوت خودش باقی مانده و صحبت های پدرم هیچ تاثیری نداشت و من همچنان با دست چپ غذا می خورم، می نویسم، ظرف می شویم، جارو می کشم و..
اما خوشبختانه در مدرسه، معلم ها نسبت به دوره های قبل خیلی بهتر شده بودند و کسی درباره گرفتن مداد با دست چپ به من چیزی نمی گفت، به جز معلم کلاس اولم که فکر می کرد بلد نیستم مدادم را بگیرم، ولی وقتی دید که نمی توانم با دست راست بگیرم متوجه شد چپ دستم و دیگر چیزی نگفت.

اما مسئله به اینجا ختم نمی شد، زیرا در تمام ساعات کلاس به خصوص موقع نوشتن مشق، دستم به دست کناردستی هایم می خورد و این باعث کشیده شدن خط مورب در کتاب یا دفترشان می شد و از من دلخور می شدند؛ به معلم اعتراض می کردند و معلم من را ته نیمکت می نشاند تا چیزی جز دیوار کنار دستم نباشد و اینگونه آروزی نشستن سَرِ نیمکت به دلم ماند و همیشه برای بیرون رفتن از نیمکت هایی که در زمان ما 3 یا 4 نفره بود، باید کلی التماس می کردم. 

حالا تمام آن دوران از خاطرم می گذرد. حتی روز کنکور که خوشحال بودم که در دفترچه کنکور قسمت مربوط به چپ دست را علامت زده و دقت کردم که فراموش نکنم؛ اما روز کنکور، 4 ساعت تمام روی صندلی نشستم که با بقیه صندلی ها هیچ فرقی نداشت و از بس برای نوشتن به سمت راست کج شده بودم تمرکزم را از دست می دادم و بعد از آزمون ستون فقراتم به شدت درد می کرد.

اما همه ی این مسائل تمام نشدنی و نسبتا دردناک که حالا به تلی از خاطره های شیرین و به یادماندنی تبدیل شده، فقط و فقط مربوط به یک جابجایی ساده است. انگار مدادت را از دست راستت می گیرند و می دهند به دست چپت. مثل آن دوستم که وقتی من با دست چپ می نوشتم، مدادش را در دستش می چرخاند، با ترس و دلهره نگاهم می کرد و می گفت چطور می توانی با دست چپ بنویسی و من که از نگاهش گیج می شدم، فقط می گفتم «همونطور که تو با دست راست می نویسی»!

آنچه گفته شد تنها بخش کوچکی از مسائلی ست که چپ دست ها با آن مواجه هستند؛ استفاده از وسایل و ابزارهایی که تمام و کمال برای راست دست ها ساخته شده و کسی در هنگام طراحی آنها ما را به حساب نمی آورد. پس حق بدهید که به خاطر تحمل این مسائل، روزی را به نام چپ دست ها اختصاص بدهند، چون قرار نیست کسی تغیری در ابزار یا شیوه ی زندگی برای چپ دست ها ایجاد کند.