فکرشهر ـ همایون فقیه: روان هر فردی متشکل از یک مثلث روانی است که علاوه بر هوشمند بودن آن دارای کنترل مهمی بر وضعیت بهداشت روانی و حتی جسم ما دارد و به عنوان یک تقویت کننده عمومی جسم و جان ما مشغول فعالیت است.
این مثلث روانی دارای سه مولفه است که شامل افکار، احساس و رفتار می شود که راس این هرم افکار قرار دارد و لذا این مورد آغاز کننده فعالیت های روانی ما است و کیفیت عملکرد آن را برنامه ریزی می کند که ما احساس تهدید، اضطراب و یا فشار روانی یا عملکردهای مثبت می کنیم. حال با توجه به شیوع «کروناویروس» در جهان و به ویژه کشور و استان ما به طور طبیعی باعث ایجاد نگرانی های ذهنی و روانی در بین اقشار مختلف مردم شده است که این مهم نیازمند دقت و توجه بسیاری است؛ چرا که اگر کنترل روانی صورت نگیرد، باعث ایجاد اثرات نامطلوب بر فرد و جامعه می شود و بسیار مهم است که بتوانیم علاوه بر حفظ سلامت جسم خود، سلامت روان خویش را هم تحت کنترلمان داشته باشیم.
در زمان رخ دادن هر بحرانی، اختلالات اضطرابی یک رکن اساسی است که در بین برخی افراد به وجود می آید و قابل ذکر است که اضطراب یک واکنش طبیعی در مقابل شرایط تهدیدآمیز و مشقت بار است، اما اگر این اضطراب از یک سطحی بالاتر برود، باعث ایجاد اختلال در سیستم عصبی و ایمنی افراد می شود، چرا که اضطراب این توانایی را دارد که بر رفتار ما اثر بگذارد و این تاثیر باعث ایجاد بیماری یا وخیم تر شدن وضعیت می گردد و تا وقتی افکار و تفکرات ما مثبت نباشند، توانایی مقابله با کرونا را نداریم و هیجانات مثبت و منفی ما، همان طور که گفته شد، نقش حیاتی در سیستم ایمنی ما دارند. در صورت وجود افسردگی و اضطراب و بدبینی ها و غیره در مورد اینکه آیا مبتلا به کرونا می شویم یا خیر، همگی باعث ضعیف شدن سیستم بدن ما در مقابل این ویروس می شود.
وقتی که افراد پیام ها و مطالب اشتباهی را برای یکدیگر بیان می کنند و در مقابل، از رهنمودهای اساسی فاصله می گیرند و از طرفی قدرت سازگاری با انواع بحران های طبیعی و غیرطبیعی را ندارند، نتیجه ای جز اختلال در سلامت روان در بر ندارد. به عبارتی، اگر افکار و نگرانی ما در مورد موضوعی است که خارج از کنترل ما است یا هنوز رخ نداده و نمی شود کاری انجام داد، در دام اضطراب افتاده ایم.
لازم است یک مورد مهم بیان شود و آن تفاوت بین ترس و اضطراب است.
ترس یک حالت روانی و طبیعی است که از عامل مشخصی نشات می گیرد؛ مثلا شامل ترس از فرد خاصی، ترس از بیماری و یا ترس از یک موقعیت خطرناک و...؛ و همیشه یک وضعیت واقعی است؛ مثل همین ترس از ویروس کرونا. در مقابل، چیزی که در حال حاضر مردم جامعه ما با آن درگیر هستند، تصویرسازی ذهنی ناشی از پیش بینی آسیب های احتمالی در آینده است که اگر به کرونا مبتلا شدند ممکن است به این شکل یا آن شکل از دنیا بروند، یا پیش بینی هایی در مورد آسیب های جسمی ابتلا به کرونا و...؛ این می شود اضطراب و فشار روانی که در جامعه فعلی شدت گرفته است و موضوع ترس از موضوع واقعی همچون ویروس کرونا نیست و این تصویرسازی که اکثر مردم ما شبانه روز با آن در راس مثلث روانی خود در بخش افکار با آن سروکار دارند، باعث ایجاد رفتارهای منفی می شود و حال باید علاوه بر رعایت دستورات پزشکی و بهداشتی، از خطاهای شناختی و قضاوت های صفر و صدی، به عبارتی ناچیزانگاری یا فاجعه انگاری در مورد این ویروس پرهیز کنیم تا بتوانیم استرس و اضطراب خود را کنترل کنیم؛ چرا که عدم کنترل اضطراب، باعث ایجاد مشکلات متعددی در جسم و روان ما می شود.
اما، چه باید کرد؟
ـ باید از رفتارهای غیرکارشناسی و وسواس گونه دوری کرده و یک شیوه صحیح و درست اتخاذ شود و از بازنشر کردن مطالب و منابعی که در مورد صحیح بودن آن یا کذب بودن آن آگاهی نداریم خودداری کرده و در جستجوی مباحث دقیق باشیم.
ـ در خانه همراه با اعضای خانواده در صورت فراهم بودن موقعیت می توان ورزش های خانگی انجام داد، البته با رعایت مبانی بهداشتی که باعث کاهش استرس می شود.
ـ یکی از ارکان اصلی سلامت جسم ما، تغذیه مناسب است؛ پس برای آسایش خاطر افکارمان در سلامت روانمان باید تغذیه مناسب داشته باشیم که از سلامت جسممان اطمینان داشته باشیم. اگر شخصی موقعیت روانی اش بستر اضطراب و استرس را از قبل دارد، باید حتما در تغذیه رعایت رژیم غذایی مناسب را کند و از خوردن کافیین ها همچون قهوه، نسکافه و غیره خودداری کند و با مشورت با متخصص طب سنتی، از آرامبخش های گیاهی استفاده کند.
ـ همان طور که گفته شد، از خطاهای شناختی دوری کنیم چرا که حتی اغراق در مسائل خوب هم نوعی تفکر غیرمنطقی محسوب می شود که باعث برهم خوردن تعادل روانی می گردد و در این مورد نیز، هر چه بزرگنمایی های اغراق آمیزی در مورد کرونا صورت بگیرد، باعث ایجاد تفکر تسلیم شدن در مقابل ویروس شده و احساس اضطراب و درماندگی می کنیم و در آخر در رفتارمان مشخص می شود.
ـ بزرگسالان برای کودکان الگو و سرمشق رفتاری هستند و اگر با افکار وحشت زده و ترسناک همراه با استرس فراوان بخواهیم فرزندانمان و کودکانمان را در مقابله ویروس کرونا آموزش و محافظت کنیم، جز به وجود آمدن اختلالات اضطراب و هراسی در کودکان نتیجه ای در بر ندارد و شاید بزرگسالان شوخی هایی در مورد کرونا در مقابل کودک انجام دهند، اما دقت کنیم که کودکان آن شوخی ها را جدی می گیرند و چون کودکان از تفکر عینی برخوردار هستند و مفهوم ها را چندان درک نمی کنند، با یک رفتار صحیح و گفتار علمی بدون واهمه به آنان، مسائل را متذکر شویم.
ـ یک سری بیماری هایی وجود دارد تحت عنوان بیماری های روانی ـ تنی که نوعی بیماری جسمی هستند، اما با منشا روانی دارند؛ لذا عدم کنترل اضطراب و استرس در مورد «کرونا»، ایمنی بدن را کاهش داده و در مقابل، شرایط بحرانی و سخت آسیب پذیر می شود؛ بنابرانی، باید با حفظ خونسردی خود و رفتار عاقلانه و بهداشتی، ایمنی جسم و روان خود را افزایش دهیم و با افرادی که دوستشان داریم تلفنی یا در فضای مجازی ارتباط برقرار کنیم و در مورد نگرانی هایمان و دلشوره هایمان صحبت کنیم؛ اما کل فضای گفت و گو را منحصر به کرونا نکنیم.
مشاهده فیلم های کمدی و موسیقی های مورد علاقه و آرامبخش باعث ایجاد نشاط می شود.
ـ «عدو شود سبب خیر اگر خدا بخواهد» را می توان در این شیوع کرونا دید؛ با این مثال که رفتارهای بهداشتی که لازمه زندگی ما بوده، همچون عطسه در دستمال کاغذی، شستن دست ها قبل غذا، با دست هایی که طول روز با آن استفاده شده دست به صورت نزدن و غیره که قبل ویروس کرونا انجام نمی داده ایم و حال انجام می دهیم را به فال نیک گرفته و به عنوان یک امتیاز مثبت کرونا فرض کرده و همیشه این روال را ادامه بدهیم.
ـ از رفتارهای کوچک اما مهم همچون مطالعه کتاب مورد علاقه، بازی با کودکان در نقاشی کردن و رنگ آمیزی و غیره دوری نکنیم و از این فرصت در کنار خانواده بودن لذت برده و با پذیرش شرایط موجود و با سازگاری با آن و تشویش ذهن نداشتن، به مقابله با زندگی بدون کرونایی پیش برویم.
ـ برای کنترل استرس و اضطرابمان می توانیم از تکنیک های آرام سازی استفاده کنیم که شیوه های مختلفی دارد و یکی از آسان ترین و قابل دسترس ترین آن به این صورت است که:
یک دست را روی قفسه سینه و دست دیگر را بر روی شکم خود بگذارید. از طریق بینی نفس عمیق بکشید. برای ایجاد کشش در شش‌ها، دیافراگم (نه قفسه سینه) باید کاملا به وسیله هوا منبسط شود، تا ۱۰ نفس عمیق و آرام در هر دقیقه است. {این کار را در خانه انجام دهید، نه در سالن های ورزشی}.
ـ آن جمله معروف را فراموش نکنیم که از زمان حال لذت ببریم و از چیزهایی که الان داریم خوش باشیم و برای اینکه کودکانمان و فرزندانمان رعایت موضوعات بهداشتی را کنند و به کرونا مبتلا نشوند، با آنان بد رفتاری نکنیم.
ـ در همه ادیان و مذاهب با توجه به مستنداتی که وجود دارد، علاوه بر دارو درمانی و مسائل تجربی و پزشکی، به درمان های معنوی و باطنی توجه خاصی شده است و در این مورد هم به قول مقام معظم رهبری (حفظه اله تعالی): «.....توصیه‌ی به توسّلات و توجّهات به پروردگار و درخواست کمک الهی است؛ این یک امر لازمی است و قرآن کریم به ما دستور می دهد... دعا یعنی این که ما با خدای متعال حرف بزنیم، از خدای متعال بخواهیم. بنده خیلی هم امیدوار هستم به خصوص به دل پاک و صاف جوان ها و عناصر مؤمن و متّقی و پرهیزگار که اینها واقعاً می توانند با دعای خودشان بلاهای بزرگ را دفع کنند... با توسّلات و با طلب شفاعت و وساطت از ائمّه اطهار (علیهم السّلام) و طلب کمک از آن بزرگواران و توسّل به ائمّه اطهار (علیهم السّلام) و به رسول و نبیّ مکرم اسلام خیلی از مشکلات را برطرف کنند. من توصیه می کنم دعای هفتم صحیفه سجّادیّه را که در مفاتیح هم هست؛ این دعا دعای خیلی خوبی است...»
ما با رعایت مواردی همچون کنترل استرس و اضطراب، تغذیه و خوابمان می توانیم آرامش خود را حفظ کرده و این مرحله را پشت بگذاریم؛ اما توجه کنیم که اگر این اضطراب و استرس ها، عملکردهای شخصی، خانوادگی و اجتماعی ما و به عبارتی کارکردهای روزانه ما را کاهش داد و اختلال ایجاد نمود به نحوی که دیگر قابل کنترل برایمان نبود، باید حتما به متخصص روانشناسی بالینی جهت درمان اصولی مراجعه کنیم.
