تازه های علمی دنیا: مهاجرت پرندگان از بیماری ها

فکرشهر ـ سینا دوبرادران*: در یک مطالعه منحصر به فرد که در دانشگاه لوند سوئد انجام شد، دانشمندان، مبداهای اصلی پرندگان مهاجر را ترسیم کردند. آن ها از نتایج این تحقیق برای بررسی و کشف تفاوت های عمده در سیستم های ایمنی پرندگان مهاجر و پرندگان غیر مهاجر استفاده کردند. محققین نتیجه گرفتند، مهاجرت از نواحی گرمسیری و استوایی برای پرندگان مهاجر و گذراندن دوره جوانیشان در مقصد، دارای مزیت‌هایی است. این پرندگان به دلیل دورشدن از بیماری های فراوان تر موجود در مناطق گرمسیری، قادر به بقا با یک سیستم ایمنی کارآمد هستند.
مطالعه و تجزیه و تحلیل شجره نامه و دودمان بیش از ۱۳۰۰ گونه پرندگان آوازخوان و همچنین مسیرهای مهاجرت و گذرگاه های عبوری، پژوهشگران را قادر ساخت تا ثابت کنند که در هر دو دسته پرندگان غیر مهاجر ـ که در زمستان شمال اروپا را ترک نمی‌کنند ـ و همچنین پرندگان مهاجر که در اروپا پرورش می یابند ـ اما زمستان خود را نزدیک مناطق گرمسیری و استوایی می گذرانند ـ دارای خاستگاه و اصل و نسب آفریقایی می باشند.

پس از آن، محققین مطالعه، سیستم ایمنی پرندگان را در سه گروه مختلف قرار دادند:
 1. پرندگان غیر مهاجر ساکن مناطق گرمسیری آفریقا.
2. پرندگان غیر مهاجر ساکن اروپا.
3. پرندگان مهاجر.

 یافته های محققین نشان داد که پرندگان غیر مهاجر آفریقایی، در مقایسه با پرندگان غیر مهاجر اروپایی و پرندگان مهاجر، دارای سیستم ایمنی متنوع تر و پیچیده تری هستند. بررسی سیر تکاملی پرندگان نشان داد که پرندگانی که به اروپا مهاجرت کرده بودند، از سیستم ایمنی با تنوع بسیار کمتری برخوردار بودند و دلیل این امر نیز، عدم وجود بیماری های فراوان در اروپا در مقایسه با نواحی گرمسیری و استوایی بود؛ اما گونه های غیر مهاجر و ساکن آفریقا، به دلیل مواجهه با پاتوژن‌ها (عوامل بیماریزا) بیشتر، دارای سیستم ایمنی پیچیده تر و متنوع تری بودند. آنچه محققین را شگفت زده کرده بود، مشابهت سیستم ایمنی پرندگان مهاجر به پرندگان غیر مهاجر ساکن اروپا از نظر تنوع کم و عدم پیچیدگی سیستم ایمنی بود. 

باهمه این تفاسیر، پرندگان مهاجر نه‌تنها نیاز به مقاومت بالا و سیستم ایمنی پیچیده در اروپا ندارند، بلکه این عدم نیاز به سیستم ایمنی پیچیده و مقاومت بالا در برابر بیماری ها در طی دوران مهاجرت آنها و همچنین در طی دوران زندگی آنها در مناطق گرمسیری نیز دیده می شود. محققین بیان کردند که مشکلات همراه با یک سیستم ایمنی پیچیده و متنوع می توانند بیش از آنچه قبلا مورد تصور بوده است، باشد؛ خود ایمنی و دیگر بیماری‌های سیستم ایمنی نظیر التهاب مزمن، می تواند از جمله این مشکلات باشد.
 با وجود این که پرندگان مهاجر با پاتوژن‌ها هم در اروپا به مقدار کمتر و هم در آفریقا در مواجهه و تماس هستند، اما این پرندگان در مقایسه با اقوام آفریقایی خود تغییرات و پیچیدگی سیستم ایمنی خود را از دست داده اند؛ بر اساس گفته محققین اولین برخورد و مواجهه پرندگان با عوامل بیماری زا و پاتوژن ها بسیار دشوار است و این اتفاق در اولین برخورد با عوامل بیماری زا در مورد پرندگان مهاجر در اروپا، جایی که این پرندگان دوران جوانی و رشد خود را می گذرانند، اتفاق می افتد و به دلیل عدم وجود عوامل بیماریزای مختلف در اروپا ـ در مقایسه با مناطق گرمسیری ـ مشکل چندانی برای پرندگان به وجود نخواهد آورد. هنگامی که پرندگان مهاجر، ایام جوانی خود را می‌گذرانند و پرورش می‌یابند، پس از مهاجرت، آنها از بسیاری از بیماری ها دور شده و لذا نیازی به یک سیستم ایمنی متغیر و پیچیده نظیر پرندگان غیر مهاجر آفریقایی ندارند.
 از دیگر مزایای این امر، کاهش قابل ملاحظه ریسک آسیب ناشی از سیستم ایمنی بدن است؛ در صورتی که سیستم ایمنی بدن پیچیده و متنوع باشد.

 تمام مهره داران از جمله انسان، دارای یک سیستم ایمنی به همان شیوه ای هستند که سیستم ایمنی بدن پرندگان ساخته می شود؛ لذا متخصصین دانشگاه لوند معتقدند که یافته های آنها می تواند در مقیاس گسترده ترین مورد توجه باشد. 

*دکترا مهندسی بهداشت محیط، دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و عضو هیات رییسه انجمن علمی مهندسی بهداشت محیط ایران.
 

منبع:Emily A. O Connor,Charlie k. Cornowallis,Dennis Hasselquist,Jan- Ake Nilsson & Helena Westerdahl. The evolution of immunity in relation to colonization and migration. Nature,Ecology and Evolution /1038 .10 :DOI 20183-0509-018-s42559