الان حرص زمین‌خواری سازمان‌های دولتی در سواحل و جزایر بسیار زیاد است/ در بوشهر هم به خور تجاوز کردند
فکرشهر: شمس اردکانی که چهره شناختهشدهای در حوزه انرژی است، دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه ایلینوی آمریکا در رشته انرژی و اقتصاد بین‌المللی دریافت کرده، می گوید: «حرص زمین‌خواری سازمانی دولتی در سواحل و جزایر بسیار زیاد است. به این خاطر پیشنهاد من به دولت تدبیر و امید این است که تصرف اراضی را از طریق سازمان‌های دولتی از هر نوع ممنوع کنند تا اگر دولتها می‌خواهند در این زمینه کاربری داشته باشند، اراضی را از بخش خصوصی بخرند».
\n\n
علی شمس اردکانی، بنیان‌گذار منطقه آزاد قشم و نخستین مدیر عامل آن، در گفتوگوی مفصل با «شرق» به افشای این زمین‌خواری ها و وجود پادشاه قاچاق در مناطق آزاد پرداخته است.
\n\n
به گزارش فکرشهر، بخشی از این گفت و گو در زیر آمده است:
\n\n
گویا زمین‌خواری و ساحلخواری به مناطق آزاد هم کشیده شده است، آیا صحت دارد؟
\n\n
متأسفانه صحت دارد. وقتی توسعه به یک منطقه دریایی بیاید اراضی ساحلی قیمت پیدا می‌کند. شما از میناب تا جاسک یا از جاسک تا چابهار می‌روید و کسی این اراضی را خریدوفروش نمی‌کند. تز من این بوده که یکی از اولویت‌های اصلی ملی ما توسعه اقتصادی سواحل و جزایر است. جزایر بنا به تعریف اراضی ساحلی هم دارند. مثلا جزیره قشم به تنهایی دو برابر سنگاپور و ٢,٥ برابر پادشاهی بحرین است، حدود ٤٢٠ کیلومتر ساحل دارد و این مقدار ساحل از سواحل بسیاری از کشورها بیشتر است. مثلا کل سواحل کویت ١٧٠ کیلومتر است. پس وقتی یک فعالیت اقتصادی شروع می‌شود مانند هر جای دیگر زمین آن قسمت ارزش پیدا می‌کند. یکی از بهترین راه‌ها برای توسعه شهرها این است که تأسیسات، ساختمان‌ها، مراکز مسکونی و تجاری نزدیک به دریا باشند؛ مثلا به خیلی از کشورها که سفر می‌کنید معمولا شهرها و جاده‌های‌شان بلوارهای ساحلی دارند که با احداث این بلوارها، اراضی قیمت پیدا می‌کنند. اینجاست که زمین‌خواران از راه می‌رسند. قبل از ایجاد منطقه آزاد قشم در سال ١٣٦٩ زمین‌‌بازی در قشم وجود نداشت، اما وقتی طرح جامع تهیه کردیم و اولین بلوارها را ساختیم، زمینها قیمت پیدا کرد. الان در قشم زمینی وجود دارد که به قیمت زمین میرداماد است. مشخص است که یک عده سندسازی می‌کنند که از این اراضی استفاده کنند. در مدل دیگر پروژه‌های صنعتی که موجب توسعه می‌شوند برای پروژه‌های خود بیش از نیازشان، زمین ارزیابی می‌کنند که این امر نیز به زمین‌خواری میانجامد. مورد دیگر که خطرناک‌تر است زمین‌خواری با رانت دولتی است. این دو بخش است؛ یک بخش این است که یک سازمان برای خودش ده کیلومتر از ساحل را می‌گیرد که تأسیسات بسازد، درحالی‌که به پانصد متر ساحل نیاز دارد. وقتی چند کیلومتر ساحل را می‌گیرد تمام پروژه‌های توسعه منطقه را می‌گیرد. با فنس‌کشی نه خودش آن منطقه را آباد می‌کند و نه اجازه می‌دهد دیگران این کار را انجام دهند. الان حرص زمین‌خواری سازمان‌های دولتی در سواحل و جزایر بسیار زیاد است، به این خاطر پیشنهاد من به دولت تدبیر و امید این است که تصرف اراضی را از طریق سازمان‌های دولتی از هر نوع ممنوع کنند تا اگر دولتها می‌خواهند در این زمینه کاربری داشته باشند اراضی را از بخش خصوصی بخرند. زمانی که دست‌اندرکاران دولتی به‌دنبال گرفتن اراضی وسیع هستند این کار با سرعت بیشتری انجام می‌شود. این کار، کار اشخاص معمولی نیست.
\n\n
در مناطق آزاد درباره نهادها اقدامی انجام شده است؟
\n\n
اطلاعی ندارم، چون در امور اجرائی آنجا نیستم؛ اما علی‌القاعده در مناطق آزاد هر کاری انجام شود باید طرحش به تصویب سازمان مناطق آزاد برسد. اگر طرح متعلق به سازمان‌های دولتی است، عالی‌ترین مقام آن سازمان باید این کار را انجام دهد، نه واحد استانی یا واحد اجرائی. برای نیروهای مسلح هم ستاد کل باید طرح را تصویب کند و به شورای‌عالی مناطق آزاد ارائه کند که این اتفاق نیفتاده است.
\n\n
از این مسئله که بگذریم، چه ظرفیتهایی برای توسعه ساحلی کشور وجود دارد؟
\n\n
یکی از ظرفیتهای توسعه ساحلی ایران، وجود خورهای فراوانی است که در جنوب ایران وجود دارد. خور معمولا یک پیشرفتگی عمدتا ناشی از جزرومد در زمین است که گاهی مانند یک رودخانه است. در اغلب شهرهای ساحلی بهخصوص خلیج‌فارس خور وجود دارد. در زمان آقای هاشمی پیشنهاد کرده بودم خورآباد درست کنیم چون خورها برای ایجاد توسعه ساحلی یکی از بهترین مکان‌ها هستند و با وجود آنها به موج‌شکن نیازی نیست. می‌توانید خور را لایروبی کنید و در آن بندر و ایستگاه کشتی بسازید و بلوار داشته باشید. کشتی‌ها هم در خور می‌ایستند و نیازی به موج‌شکن عظیم نیست. سال‌ها قبل وقتی می‌خواستند برای بندرعباس طرح توسعه داشته باشند یکی از اشتباهات فاحش این بود که یک خور قدیمی با نام خور گورسوزان در وسط بندرعباس، که موجب زهکشی بندرعباس هم می‌شد، را برخلاف دنیا پر کردند. پرکردن این خور باعث شد محلات مجاور زهکش آبشان را از دست بدهند؛ مثلا اگر شما نیم متر زمین را بکنید به فاضلاب می‌رسید، درحالی‌که جزرومد باعث می‌شد زمین دائما تلطیف و زهکشی خور بیشتر شود. متأسفانه در جاهای دیگر مانند بوشهر هم به خور تجاوز کردند. پیشنهاد ما برای جلوگیری از این کارها این است که خورها را آباد کنیم. ویژگی خور این است که اگر شما در یک خور پنج کیلومتر جلو بروید، ١٠ کیلومتر زمین ساحلی به دست می‌‌آورید. ایجاد زمین ساحلی یکی از ارزشمندترین حرکت‌های توسعه‌ای برای افزایش امنیت ملی است. یک عده حتی در دولت هستند که می‌گویند این بنادر موجب کاهش امنیت ملی می‌شوند. این افراد واقعا بی‌سواد هستند اما گاهی این افراد مسئول هستند. تحلیلشان هم این است که اگر بندر داشته باشیم، کشتی‌های خارجی وارد می‌شوند، درحالی‌که برای امنیت ساحل، گمرک و نیروی انتظامی و دولت وجود دارد. این تفکر البته در بخشی از وزارت کشور وجود دارد. البته الان گرفتار تناقض شده‌اند چون آقا گفته‌اند بشتابید به عمران جزایر و سواحل، بهخصوص سواحل مکران که این گفته آقا، آنان را دچار سردرگمی کرده است. در سواحل مکران چندین خور خوب داریم که می‌تواند مبنای توسعه باشد، همان‌طور که خور دوبی مبنای توسعه بود. اغلب خورها در انتهایشان یک آبدان دارند که حالت گودی در زمین است که در اثر حرکت‌های جزرومد ایجاد شده است. وقتی این قسمت آباد شود، آبدان را می‌توان به یک دریاچه مصنوعی تبدیل کرد که همین کارها در دوبی انجام شده است. در دهه ١٩٦٠ شیخ راشد امیر دوبی ١٠ میلیون دلار از امیر کویت قرض و روی خور دوبی سرمایه‌گذاری کرد و دو طرف دو دیواره گذاشت که لنج‌های ایرانی و پاکستانی که برای تجارت می‌آمدند به‌راحتی بتوانند کار کنند. الان اگر نگاه کنید روی خور دوبی پنج، شش پل عظیم است و یک خارجی فکر می‌کند این یک رودخانه است. ساحل را باید قانون‌مدار توسعه دهیم و باید طرح توسعه داشته باشیم. طرح توسعه شامل توسعه کسب‌و‌کار، عمران و آبادانی، تجارت، دریانوردی و... است؛ مثلا در سواحلی که میدان‌های گازی داریم، نزدیک دره موند (صد کیلومتر غرب عسلویه)، مصب این رودخانه می‌تواند یک خور عظیم باشد. ٢٠ کیلومتر آن طرف‌تر خور خان است. پیشنهاد من این بوده که خورها را به پایگاه‌های توسعه‌ای تبدیل کنیم و گازآباد درست کنیم. گازآباد یک ایده جدید است. به این معنی که گاز را که در یک منطقه به دست می‌آوریم همان جا به اجناس مختلف تبدیل می‌کنیم؛ مثلا گاز را در سنگ آهن تزریق (clinker) و سیمان تولید کنید. گاز با سنگ آهن، آهن و فولاد ایجاد می‌کند. از ترکیب گاز و شیشه نیز می‌توان در صنایع شیشه‌ای استفاده کرد. هم‌افزایی گاز نیز در صنایع پتروشیمی کاربرد دارد. پس به جای اینکه گاز را خام‌فروشی کنیم یا در خط لوله بیاوریم و نتوانیم درست سازماندهی کنیم، بهتر آن است که به این طریق مورداستفاده قرار دهیم. مردم و دولت بخش عمده گاز را بدون اینکه به ارزش‌افزوده تبدیل کنند هدر می‌دهند. شرکت نفت روزی ٤٤ میلیون مترمکعب گاز را تبدیل به فلر می‌کند. رئیس اتاق ایلام گفته بود یکی از فلرها را به من بدهید تا کارخانه آجر درست کنم. گفته بودند آنالیز رس را برای ما بیاورید ببینیم چه نوع آجری تولید خواهید کرد، درحالی‌که این اقدام منجر به ایجاد ارزش‌افزوده می‌شود. بنابراین به جای هدر گازی بیاییم گازآباد درست کنیم. ما درحال‌حاضر روزانه به اندازه کل اروپای غربی گاز مصرف می‌کنیم ولی ارزش‌افزوده‌ای که تولید می‌کنیم یک‌دوازدهم آنهاست؛ یعنی تقریبا هیچ. اگر این ارزش‌افزوده‌ها را ایجاد کنیم، آیا دیگر جوان بی‌کار داریم؟ این ارزش‌افزوده‌ها تبدیل به سرمایه می‌شوند. بهترین راه برای استفاده از کالای سرمایه‌ای نخست استفاده از گاز، سپس نفت است. در مناطق ساحلی باید ارزش‌افزوده ایجاد کنیم. نفت و گاز بالذات سرمایه است نه محصول.
\n\n
اما در ایران از این کالای سرمایه‌ای برای خرج یک‌ساله یا همان بودجه هزینه می‌شود. یعنی کسی با این مفهوم آشنایی ندارد؟
\n\n
این مفهوم که در بودجه‌نویسی به نام درآمد نفت و گاز داریم، اشتباه است. اگر کسی خانه‌اش را بفروشد درآمد حاصل می‌کند؟ خانه کالای سرمایه‌ای است. کسی که مال سرمایه‌ای را درست حفظ نکند، در شرع اسلام هم به او سفیه می‌گویند. بنده به‌عنوان کارشناس اقتصاد انرژی می‌گویم ما نفت و گازمان را سفیهانه استفاده و بودجه‌بندی می‌کنیم. امسال هم که درآمد نفتی پایین داریم، همین درآمد پایین را هم سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم. خانه را می‌فروشیم و یارانه می‌دهیم، بعد پول نداریم مدرسه ایجاد کنیم. آیا سرمایه‌گذاری بهتری از سرمایه‌گذاری روی نیروی انسانی وجود دارد؟ پول نداریم بخاری مدرسه را درست کنیم بعد به افراد ساکن تجریش یارانه می‌دهیم! با دولت بحث کردیم که شما نمی‌دانید چه کسانی یارانه نیاز ندارند، اما می‌توان افرادی را حدس زد. گفتم هرکسی از سال قبل تا الان در تهران آپارتمان بالای ٢٠٠ میلیونی معامله کرده یا خودرو خارجی خریده است احتمالا به یارانه نیاز ندارد. ممکن است من خانه ٢٠٠ متری داشته باشم، اما بگویم من ١٥ فرزند دارم؛ اما اینکه از اول به همه یارانه بدهیم، درست نیست. آن هم پول سرمایه‌ای نه پول درآمدی. متأسفانه طرح هدفمندی یارانه‌ها که از ابتدا در اجرا درگیر شارلاتانیسم شد، درباره چگونگی کاهش مصرف درآمدهای نفتی بود. برای جبران این کاهش گفتیم اولین انطباق با قیمت واقعی را با قانون هدفمندی صرف سرمایه کنیم. بعد که قانون به اجرا درآمد این میزان به٣٠ درصد رسید که آن هم اجرا نشد. با این اتفاق به جای اینکه از قِبَل یک لیتر نفت، ٣٠٠ تومان ضایع کنیم، هزار تومان ضایع کردیم؛ بنابراین سیاست‌های توسعه‌ای ما در گرو سیاست‌های بخش انرژی است.
\n\n
اشاره کردید در وزارت کشور بخشی مخالف توسعه بنادر هستند که با سخنان مقام معظم رهبری در تعارض است. آیا این نگاه تغییر خواهد کرد؟
\n\n
علی‌القاعده باید بگویند ببخشید اشتباه کردیم. من خودم با آنها بحث کردم که چطور است در ساحل مقابل ما هر پنج کیلومتر یک بندر است و شما می‌گویید بین بنادر ما باید صد کیلومتر فاصله باشد؟ به‌هم‌پیوستگی بنادر را قبول نداریم. الان تحقیق کنید از زمانی که بندر شهید رجایی ساخته شده است بندر امام هم رونق بیشتری دارد.
\n\n
آیا انگیزهای پشت این مخالفت است یا از روی عدم آگاهی مخالف‌اند؟
\n\n
افرادی که نمی‌دانند خیلی زود اسیر سیاست‌هایی می‌شوند که انتهایش سیاست‌های ضدایرانی است. هر کسی که علاقه ندارد سواحل و جزایر ایران آباد شود به بیگانگان به‌ویژه کشورهای منطقه کمک می‌کند و پیداست دلش برای آبادانی ایران نمی‌تپد. کسی که دلش برای توسعه ایران نتپد، بهتر است آن دل نتپد.
\n\n
\n\n
برای مطالعه ی این گفت و گوی مفصل، ( اینجا ) کلیک نمایید.
\n\n
\n
