فکرشهر ـ آزاده یزدان پرست*: با توجه به تاریخچه توسعه راه آهن در جهان و ایران، می توان به اهمیت روز افزون راه آهن پی برد؛ اگرچه عصر طلایی راه آهن را بسیاری از کارشناسان در قرن 19 می دانند، ولی مزیت فوق العاده راه آهن مثل ارزانی، امنیت، نظم، قابلیت حمل کالا با ظرفیت بالا، استهلاک پایین و ضررهای زیست محیطی کمتر و مسائلی از این دست، باعث گردیده تا بر اهمیت آن هر روز افزوده شود و بخصوص با پیشرفت های اخیر در تولید قطارسریع السیر و قطارهایی که تا سرعت 500 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند، قطاراهمیت بیشتری پیدا نموده و در بعضی موارد می تواند جای هواپیما را در حمل و نقل مسافر بگیرد.
ضرورت وجود راه آهن بوشهر و تاریخچه راه در بوشهر
یکی از این محرومیت های زیرساختی که نقشی بسیار مهم در توسعه اقتصادی و صنعتی هر منطقه ایفا می کند، راه آهن است که فقدان آن باعث شده تا استان و به ویژه بندر بوشهر نقش افسانه ای و رویایی خود را به عنوان مرکز تجارت ایران پس از جنگ جهانی دوم از دست بدهد.
ساخت راه آهن خرمشهر - تهران که از سال ۱۳۰۴ آغاز و تا سال ۱۳۱۷ ادامه یافت، برای اتصال خلیج فارس به شمال ایران، اگر چه در مرحله اول با اهداف نظامی بود و نقشی در اتصال مراکز تولیدی کشور با مراکز مصرف و نیز گسترش صادرات کشور نداشت، اما تا پیروزی انقلاب اسلامی نقش گسترش واردات کالا از کشورهای اروپایی و سپس آمریکا و در مجموع بلوک غرب به ایران را داشت.
آنچه پس از پایان جنگ جهانی دوم در ایران رخ داد، انتقال مرکز تجارت (و درحقیقت واردات) ایران که تا آن زمان بوشهر بود، از این بندر به بنادر خرمشهر و ماهشهر است و این امر تا پیروزی انقلاب اسلامی هر روز به ضرر سایر بنادر ایران گسترش یافت طوری که به علت وجود خط آهن، بیش از ۷۵ درصد واردات کشور از سه بندر خرمشهر و بندر امام و آبادان به داخل کشور حمل شده است.
پس از انقلاب اسلامی نیز با آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث صدام علیه جمهوری اسلامی ایران و تعطیلی بنادر همجوار با مناطق جنگی، این وظیفه بر دوش بندرعباس (بنادر شهید رجایی و بندر شهید باهنر) قرار گرفت و این مناطق را به طور کامل متحول کرد و بندر بوشهر حتی از دوران قبل از انقلاب نیز مهجورتر شد و علت آن نبود امکانات بندری و جاده های دسترسی و راه آهن بود.
بررسی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پروژه
با کشیده شدن راه آهن بندرعباس – بافق، انتقال مرکز تجارت از بنادر خوزستان به هرمزگان به صورت اساسی شکل گرفت و این منطقة محروم و مناطق پیوسته به آن را از جنبه های مختلف به ویژه رشد صنعتی و تجاری متحول کرد و اکنون این استان و نیز استان های همجوار آن مانند کرمان را به قطب صنعتی و تجاری کشور تبدیل کرده است.
فراموش شدن و عقب ماندن بندر بوشهر و استان های مجاور آن از جمله استان فارس به خاطر از دست دادن نقش تجاری این بندر بوده و این به دلیل کشیده شدن راه آهن «خرمشهر- تهران»، قبل از انقلاب و احداث راه آهن «بندرعباس – بافق» پس از انقلاب بوده است؛ در صورتی که اگر در گذشته راه آهن ایران از طریق بندر بوشهر – شیراز – اصفهان کشیده می شد، این سه منطقه بیش از آنچه اکنون از توسعه سهم برده اند، بهره می بردند. تاثیر کشیده شدن این راه آهن و گسترش جاده های دسترسی استان بوشهر به سایر استان ها، شباهت کاملی به آنچه در خوزستان و استان هرمزگان اتفاق افتاده را داراست و در دراز مدت، مزایای زیادی خواهد داشت.
گسترش سریع امکانات بندری از جمله اسکله ها و سردخانه ها و انبارها و غیره برای ورود و خروج بار به کشور و حمل کالا به سایر نقاط کشور و ترانزیت کالا به کشورهای همسایه شمالی از جمله مهمترین این امتیازات است.
ایجاد گسترش گردشگری در استان و جذب گردشگر از سایر نقاط کشور به ویژه در ایام معتدل سال برای استان ساحلی بوشهر، جذب سرمایه های داخلی و خارجی به این مناطق به ویژه استان بوشهر به دلیل تسهیل حمل و نقل و سود آور شدن سرمایه گذاری در این استان و استان های همجوار، جذب نیروهای متخصص از سراسر کشور برای فعالیت در صنایع به وجود آمده علاوه بر اشتغال برای نیروهای بومی و گسترش جمعیت این مناطق و برداشتن گامی اساسی در برنامه ریزی آمایش سرزمین از لحاظ جمعیتی، علاوه بر جهات آمایش سرزمینی صنعتی و تجاری و نیز از نظر آمایش زیرساخت ها و زیر بناهای تولیدی نیز موثر است.
متصل نبودن بوشهر به راه آهن و هشت سال دفاع مقدس موجب شد این استان جایگاه اصلی خود را در عرصه دریانوردی نداشته باشد.
اتصال بوشهر به راه آهن سراسری، زمینه ساز توسعه این استان خواهد بود و پیوند ما با خارج از کشور را نیز تقویت می کند.
وجود 700 کیلومتر مرز دریایی و موقعیت خاص استان بوشهر باعث شده تا اگر زیرساخت های لازم فراهم شود، بوشهر بتواند نقش ترانزیت کالا به کشورهای حاشیه خلیج فارس و همسود را ایفا کند.
هدف اصلی شبکه راه آهن در اجرای پروژه های جدید، اتصال دروازه های راه آهن مرزی کشور به یکدیگراست، شمال به جنوب، غرب به شرق، طوری که ایران به کشوری استراتژیک در ترانزیت خاورمیانه تبدیل شود.
*کارشناس معماری
