هادی خانیکی در گفت و گوی اختصاصی با «فکرشهر»: گفتمان اصلاحات تشکیلات سیاسی را دنبال خود می برد/ نقطه قوت این انتخابات، مباحثه درون جریانی است/ اساسی ترین سوالی که آقای روحانی باید به آن پاسخ دهد...

فکرشهر: 29 اردیبهشت ماه سال 1396، روز سرنوشت ساز دیگری در تاریخ و تقویم جمهوری اسلامی ایران خواهد بود؛ روزی که قرار است مردم، نماینده ی کشورشان در جهان و نماینده ی خود در شوراهای شهر و روستا را انتخاب کنند. انتخابات شورای شهر و روستا، در جای خود اهمیت مشهودی دارد و برای هر شهر و روستا، در جای خود قابل بررسی، پیش بینی و البته تحلیل می باشد؛ اما اهمیت انتخابات ریاست جمهوری از آن جایی است که نماینده و چهره ی ایران اسلامی در دنیا و سازمان های بین المللی را نشان خواهد؛ در اینجا قصد نداریم اهمیت انتخابات ریاست جمهوری را تشریح نماییم؛ ولی این انتخاب که امسال، دوازدهمین در نوع خود خواهد بود، هر روز که به زمان برگزاری نزدیک تر می شود، رنگ و بوی تازه ای به خود می گیرد تا جایی که مواردی مانند ثبت نام مجدد محمود احمدی نژاد در کنار بقایی و مشایی؛ و با وجود توصیه ی رهبری برای عدم کاندیداتوری اش، بسیاری از تحلیلگران را نیز غافلگیر کرد. همچنین حضور چشمگیر مردم ایران زمین که برخی انفرادی و برخی خانوادگی و به همراه دختر بچه ی 3 ساله اشان برای ریاست جمهوری کاندیدا شدند!
اما در این میان برخی موارد نیز، تغییرناپذیر است؛ این که جریان های اصلی حاضر در کشور، هر یک نمایندگانی مجزا دارند؛ این که اصلاح طلبان نیز از نماینده ی جریان اعتدالی کشور، حسن روحانی ـ رییس جمهور کنونی ـ حمایت می کنند؛ این که اصولگرایان چندین جریان و چندین کاندیدا دارند؛ جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی (جمنا)، در بین نامزدهای خود به دنبال کاندیدایی با بیشترین رای ممکن است، حزب موتلفه کاندیدا دارد و... ؛ از سوی دیگر، بسیاری در تلاشند که حسن روحانی را به عنوان نخستین رییس جمهور 4 ساله ی کشور معرفی کنند و در این میان از هیچ کوششی فروگذار نیستند؛ حتی برخی تلاش می نمایند با ناامید کردن مردم، از حضور آنان پای صندوق های رای جلوگیری کنند؛ هر چند به نظر می رسد ورود برخی چهره های اصولگرا به این عرصه، مشارکت بیشتر مردم را باعث شود؛ ولی همین امر، پیش بینی نتیجه ی این انتخابات را نیز سخت تر می کند. انتخاباتی که با وجود احمدی نژادی ها، رییسی ها و قالیباف ها، جلیلی ها و میرسلیم ها، روحانی و اصلاح طلبان، به سمت چند قطبی شدن پیش می رود؛ ضمن این که این انتخابات، پس از رخ دادن برخی وقایع ملی، از جمله درگذشت آیت اله هاشمی رفسنجانی در سال 95، برگزار می شود و به نظر می رسد، روحانی برای انتخاب مجدد، باید به سوالات اساسی بسیاری پاسخ دهد.

به همین منظور با طرح سوالاتی، نظر تنی چند از صاحبنظران سیاسی را درباره ی دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری جویا شدیم. لازم به ذکر است که این مصاحبه ها، پیش از نام نویسی از کاندیداها صورت گرفته است و در ویژه نامه ی بهاری سال 96 هفته نامه «فکرشهر» منتشر شده است.

گفت و گوی نخست، با دکتر هادی خانیکی صورت گرفته است. وی، فعال سیاسی، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت، روزنامه نگار، مشاور رییس دولت اصلاحات در امور رسانه و مطبوعات و استاد برجسته ی علوم ارتباطات در دانشگاه علامه طباطبایی می باشد.

ـ آقای دکتر، فکر می کنید چند درصد از مردم در انتخابات، حزبی و سیاسی رای می دهند؟

تعیین درصد به معنای کمی کردن کنش های سیاسی و اجتماعی کار دشواری است؛ به این خاطر که معمولا کنش های سیاسی در ایران، در نزدیکی وقوع آن کار اتفاق می افتد. مثلا در سال 92 و انتخابات ریاست جمهوری دیدیم که آرایش انتخاباتی جامعه و روشن شدن این که چه کسی در اکثریت و بالای انتخاب مردم قرار می گیرد در همان روزهای آخر انتخابات بود که شکل گرفت، به این معنا، این که بخواهیم بگوییم چند درصد مردم ایران حزبی رای می دهند، این جواب را نمی توان گفت، مگر این که بگوییم کدام انتخابات، در چه زمانی و چگونه شکل می گیرد. مثلا در انتخابات مجلس گذشته در تهران و برخی شهرهای بزرگ، حزبی رای دادند و به فهرست رای دادند و به جای این که تک تک کاندیداها را انتخاب کنند، رای یک جریان را انتخاب کردند، در حالی که ممکن است در شهرهای کوچک تر، مسایل محلی در انتخاب رای مهم تر باشد، ولی به طور کلی می توان گفت، سیر تحولات اجتماعی و سیاسی در ایران به سویی رفته که آرایش سیاسی به معنای انتخاب بر اساس جریان ها، در هر انتخاب، نسبت به انتخابات قبلی، بیشتر شده است.

ـ ولی به نظر من، تاثیر گذاری آقای خاتمی در حمایت از روحانی بود که باعث شد مردم رایشان را سیاسی و به حمایت آقای روحانی به صندوق بیندازند.

بله. یکی از دلایل انتخابات کل گرایانه و جریانی، اعتماد آن ها به شخصیت هایی است که نوعی وجاهت و اعتبار ملی دارند.

ـ با توجه به این که آیت اله هاشمی درگذشته اند، فکر می کنید در حال حاضر، به جزء آقای خاتمی، چه کسی می تواند تاثیر گذاری لازم را در انتخابات داشته باشد؟ آیا آقای سید حسن خمینی می تواند این نقش را ایفا کند؟

وقتی ما از تاثیر جریانی صحبت می کنیم، جریان را هم شخصیت ها می سازند وهم نهادها و هم روند ها. بله! کسانی مثل آقای حسن خمینی و آقای خاتمی، شخصیت های تاثیرگذاری هستند، ولی در کنار و به دنبال آن ها، عاملی مثل اجماع اصلاح طلبان و ائتلاف اصلاح طلبان نیز موثر است؛ شخص خود رییس جمهور ـ آقای روحانی ـ به این معنا که منتخب معنادار مردم در سال 1392 بوده، هست؛ در مجموع، ترکیبی از اعضا، احزاب و سوگیری های اصلاح طبانه تاثیر دارد.

ـ ولی جناب خانیکی، نظر شخصی من این است که تصمیم گیری احزاب و اصلاح طلبان نیر خیلی تحت تاثیر آن شخصیت های تاثیر گذار اصلی است.

البته این هست! در ایران هنوز گفتمان های سیاسی نسبت به نقش نهادهای سیاسی ترجیح بیشتری دارد. گفتمان اصلاحات به عنوان ترکیبی بین احزاب و نهادها و شخصیت ها، این است که سازمان ها و تشکیلات سیاسی را به دنبال خود می برد.

ـ به نظر شما اولین انتخابات در نبود آیت اله هاشمی چگونه خواهد بود؟ در واقع نبود ایشان در روند انتخابات چه تاثیری دارد؟ هر چند دو انتخابات شوراها و ریاست جمهوری را در پیش داریم، ولی من بیشتر نظرم روی انتخابات ریاست جمهوری است.

مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی، به اعتقاد هم موافقان و هم منتقدان و مخالفانش، به دلیل حضور طولانی مدتی که در مراحل مختلف انقلاب و شکل گیری نظام داشته، یک شخصیت تاثیرگذار بوده، حتی درگذشت ایشان و نوع حرمت گذاری که از سوی مردم چه در تهران و چه در شهرهای دیگر انجام شد، به وضوح نشان داد که آقای هاشمی رفسنجانی نه تنها از حافظه و خاطره مردم ما پاک نمی شود، بلکه گویا حضور، اندیشه و رویکرد او در حال حاضر نیز تاثیر گذار است؛ به این اعتبار من فکر می کنم این نوع رویکرد آقای هاشمی رفسنجانی در انتخابات پیش رو هم دیده خواهد شد؛ به این معنا که انتخابی که بیشتر سعی می کند تکیه اش بر عقلانیت، دوری از تندروی و افراط، روی آرودن به اصلاحات و اعتدال باشد و به طور کلی برجسته و مهم دانستن منافع ملی در آن اولویت دارد، به نظر من در این انتخابات دیده خواهد شد؛ بر این اساس می توان پیش بینی کرد که اکثریت جامعه ما به رغم همه ی مشکلات و کمبودهایی که هست و حتی نقدهایی که به دستگاه های اجرایی و دولت دارند، در انتخاب نهایی بین این که سیاست های همین دولت کنونی ادامه یابد یا سیاست دیگری داشته باشند، ترجیح اکثریت ادامه ی همین پروژه ی اعتدال و تدبیر و امید خواهد بود که طبیعتا نامزدش هم آقای دکتر روحانی است.

ـ با این تفاسیر فکر می کنید مشارکت مردم در این دوره انتخابات ریاست جمهوری بیشتر باشد یا کم تر؟

به نظر می آید شهروندان ما روز به روز نسبت به گذشته حساس تر می شوند که از حق خود در مشارکت سیاسی که دادن رای است، استفاده کنند به این معنا که صندوق رای، محل ابراز نظر و گرایش مردم نیز هست و به این اعتبار فکر می کنم در وضعیت نهایی، سطح مشارکت سیاسی مردم بیشتر خواهد بود.

ـ پس شما فکر می کنید که رای ها به سمت جریان تدبیر و امید خواهد بود؟

بله.

ـ به نظر شما چینش کاندیداها در انتخابات آتی به چه شکل خواهد بود؟

تجربه نشان داده که وضع مشخص و نهایی چینش کاندیداها در روزهای پایانی مشخص خواهد شد و این را انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای قبلی نیز نشان داده؛ آن چه که به عنوان نقطه قوت می توان در نظر گرفت این است که دارد نوعی مباحثه ی سیاسی در هر دو جریان موثر سیاسی کشور و نوعی گفت و گو در درون خودشان شکل می گیرد و روندهایی را دارند دنبال می کنند که به نوعی اجماع در درون خودشان و نوعی رقابت در بیرون خودشان منجر شود.

ـ پس نمی توان پیش بینی کرد؟

درباره ی افراد نه!! زود است.

ـ درباره تشکل ها و احزاب چطور؟ 

تشکل ها به سمت جریان های مشخص تر خواهند رفت. کاندیدای اصلاح طلبان مشخص است ولی در جریان اصولگرایان، با چندگانگی که وجود دارد، هنوز نمی توانم بگویم که کاندیدایشان چه کسی است. باید منتظر آینده بود. 

ـ به نظر شما اساسی ترین سوالی که آقای روحانی باید به آن پاسخ دهد، چه سوالی است؟

به نظر من ضرورت دارد که نوعی اولویت بندی نسبت به انتظارات، نیازها و مطالبات مردم شکل بگیرد و بر این اساس، انتظار می رود که اولویت های آقای روحانی نیز در دولت دوم مشخصا پیش بردن برخی از برنامه هایی باشد که بر اساس رویکردهایشان در دولت و انتخابات اول مطرح شده، یعنی بیشتر گره گشایی از مسایل اقتصادی یا معیشتی مردم و بهبود بخشیدن فضای کسب و کار و رونق اقتصادی در کنار سامان دادن مشارکت سیاسی و فعالیت های قانونمند سیاسی در کشور.