فکرشهر: اینستکس به غیر از مزایای اقتصادی، فواید سیاسی هم دارد که تاکنون از دید بسیاری پنهان مانده است.
به گزارش فکرشهر، روزنامه آفتاب یزد نوشت: ساز و کار ویژه مالی اتحادیه اروپا که آبان ماه سال گذشته با هدف دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران و حفظ برجام تثبیت شد اگرچه تا به امروز به مرحله اجرا نرسیده اما فارغ از مزایای اقتصادی، فوایدی هم از منظر سیاسی دارد که همچنان از دید بسیاری پنهان باقی مانده است. در واقع همین بعد سیاسی، سایر کشورهای غیراروپایی را به همکاری با ایران دلگرم نگاه داشته است به همین دلیل هم این کشورها نسبت به اجرای هر چه سریع‌تر ساز و کار مالی ویژه اتحادیه اروپا تاکید می‌ورزند. چرا که مهمترین فواید سیاسی اینستکس؛ قدرت لابی‌گری، ادامه همکاری‌ها با کشورهای دیگر و دور زدن تحریم‌ها و خنثی کردن اقدامات ترامپ علیه تهران از جمله ایران هراسی در منطقه و جامعه جهانی است. بر این اساس، آفتاب یزد درباره ابعاد سیاسی اینستکس با نصرت الله تاجیک دیپلمات و تحلیلگر به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانید.
به نظر می‌رسد کشورهای غیراروپایی نیز روی موضوع اجرایی شدن اینستکس حساس هستند دلیل این موضوع چیست؟
بدون تردید این سازوکار تضمین کننده مناسبات مالی ایران و کشورهای دیگر به ویژه غیر اروپایی است به همین دلیل هم نسبت به اجرای هر چه زودتر آن تاکید می‌شود. با این همه ساز و کار مالی دو طرف اروپایی و ایرانی دارد که طرف اروپایی آن سه کشور قدرتمند آلمان، انگلیس و فرانسه هستند که بانک مرکزی شأن در سازوکار مالی دخیل است و طرف ایرانی نیز همین طور. اگرچه واشنگتن با قلدری و اعمال فشار درصدد از بین بردن این مکانیزم است اما این یک کانال تعبیه شده مالی است که آمریکا به سادگی نمی‌تواند آن را از بین ببرد. در این میان یکی از بحث‌های اساسی FATF است، اگر در کنار اینستکس به استانداردهای جهانی بپیوندیم و با اقتصاد مالی بین‌المللی همکاری داشته باشیم در این صورت به خوبی می‌توان از امتیازات سازمان‌های بین‌المللی استفاده کرد اما اکنون خودمان در داخل استانداردهای لازم را جهت اجرای این ساز و کار تعبیه نکردیم. از این‌رو، تا وقتی هم در داخل اقدامات لازم صورت نگیرد اینستکس به تنهایی نمی‌تواند کارساز باشد. ایران باید در نظر داشته باشد که هیچ کشوری علاقه مند نیست بخش پولشویی و منابع مالی‌اش هدایت شود اما جامعه بین‌المللی خواستار بهره برداری از منافع استانداردهای جهانی هستند به همین دلیل هم به لوایح چهارگانه پیوستند. بنابراین ایران هم باید برای استفاده از فواید این استانداردها هر چه زودتر لوایح چهارگانه را تصویب کند و نباید از این مسئله هراس داشت که در صورت تصویب لوایح مذکور ممکن است برای ایران محدودیت‌هایی ایجاد شود.
این اعتقاد وجود دارد که اینستکس فارغ از بعد اقتصادی از منظر سیاسی نیز دارای اهمیت است، این بعد سیاسی چیست که کشورها را نسبت به مناسبات با ایران امیدوار نگاه داشته است؟
بعد سیاسی اینستکس را می‌توان از دو منظر دور زدن تحریم‌ها به تبع افزایش مناسبات با سایر کشورها و خنثی ساختن اقدامات آمریکا در منطقه تحت عنوان ایران هراسی مورد بررسی قرارداد؛ اگرچه آمریکا از برجام خارج شده تا تهران را در انزوا قرار دهد اما عدم خروج ۵ کشور دیگر از برنامه جامع اقدام مشترک و همچنین پیشنهاد اینستکس کمک کرد که اجماع بین‌المللی علیه ایران از بین برود. زیرا همه تلاش ترامپ بر این بود که با خروج از توافق هسته‌ای همه سازه‌های برجام از هم فروبپاشد و همه چیز به قبل از برجام بازگردد و ایران هراسی دو کلید بخورد. اما امروز علیرغم اقدام یکجانبه ترامپ در تحریم‌ها همچنان می‌توان بر روی برجام حساب باز کرد. دیوار برجام به سادگی ترک برنمی‌دارد. زیرا همپیمانان ایران در برجام سازه‌های برنامه جامع اقدام مشترک را سر پا نگاه داشتند به همین دلیل هم امروز تحریم‌ها تأثیری بر روی وضعیت اجتماعی ایران ندارد؛ چراکه همه تلاش ترامپ این است که در جامعه جهانی ایران را در انزوا قرار دهد و با فشار اقتصادی التهابات اجتماعی در کشور ایجاد و گسل‌های اجتماعی را در داخل فعال کند به همین دلیل هم بر روی مسئله قومیت‌ها، تنش‌های اجتماعی و به ستوه آمدن جامعه و شوراندن مردم علیه مسئولان تمرکز کرده است که به دلیل تلاش کشورهای مقابل برای حفظ برجام و تثبیت اینستکس موفق نشد. اما با این همه تنها تلاش‌های اروپایی‌ها برای حفظ برجام کافی نیست بلکه باید در داخل هم اقداماتی صورت بگیرد. چراکه مطابق با بیانیه اتحادیه اروپا پس از تثبیت «SPV» باید اذعان داشت اینستکس به عنوان یک ساز و کار ویژه مالی زمینه مناسبات تجاری ایران با سایر کشورها را فراهم می‌کند. بنابراین با توجه به ظرفیت همسایگی ایران و همچنین هم‌پیمانان‌مان در برجام فرصت مطلوبی است که تهران از این ساز و کار در جهت حل بخشی از مشکلات اقتصادی‌اش به تبع دور زدن تحریم‌ها استفاده کند. البته اینجا جای انتقاد از مسئولان وجود دارد، زیرا آنها نتوانستند یک ارگان ملی و یک کمیته فراملی و فرا دستگاهی تأسیس کنند تا منابع مالی و نرم افزاری را به خدمت بگیرند که بتوان از همین اراده حداقلی که از سوی اروپا و سایر همپیمانان ایران در برجام وجود دارد به خوبی بهره برد. زیرا دور زدن تحریم‌ها بخشی از اهداف ایران محسوب می‌شود بخشی دیگر اهداف کشور استفاده از ظرفیت‌های جهانی برای توسعه مناسبات و همکاری‌ها در قالب اینستکس، سازمان‌های بین‌المللی و تجارت آزاد است. اما به این دلیل که در تصمیم‌گیری ضعیف عمل می‌شود و در برابر مسائل مهم مواضع سیاسی و جناحی اتخاذ می‌گردد، حل بسیاری از مشکلات به تأخیر می‌افتد و آن طور که باید از ظرفیت‌های جهانی بهره برده نمی‌شود. با این همه اگرچه با وجود اینستکس امکان حل بسیاری از مشکلات فراهم نخواهد شد اما این ساز و کار حداقل‌هایی برای ایران فراهم می‌کند که باید از آن بهره کافی را برد. هفته گذشته ظاهراً اینستکس در داخل از سوی ایران با تأخیر فراوان به ثبت رسید. با این همه انتظار می‌رود که در همکاری‌های تجاری از نیروهای منسجم و بدیهی استفاده شود و از سوی دستگاه‌های حاکمیتی نظارت مطلوبی صورت بگیرد تا هر چه زودتر شاهد ساماندهی این کانال مالی باشیم.
به طور واضح‌تر این ابعاد سیاسی مورد تاکید که کشورهای غیر اروپایی را برای ارتباط با ایران امیدوار نگاه داشته است چه فوایدی برای تهران و طرف‌های مقابل دارد؟
اتحادیه اروپا علیرغم اختلافات موجود از اجرای اینستکس دست نکشید و همچنان سه کشور قدرتمند اقتصادی و مؤثر از منظر سیاسی یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس پای کار هستند که این خود مایه دلگرمی است. در شرایط کنونی علیرغم فشارهای آمریکا هنوز اتحادیه اروپا به دنبال اجرای این سازوکار و کمک به ایران جهت دور زدن آمریکاست و این خود نشان از عزم این کشورها در همکاری با ایران و ایستادگی در برابر آمریکاست. این سازوکار کانال مطمئنی برای ایجاد تراکنش مالی و همکاری‌های تجاری محسوب می‌شود. اگرچه آمریکایی‌ها ممکن است کانال‌های مستقیم با ایران را هدف قرار دهند اما این کانال تعبیه شده‌ای در قالب برجام است و توافق هسته‌ای هم در شورای امنیت به ثبت رسیده است. به‌همین دلیل باید از مزایای این کانال به عنوان یک ساز و کار مالی مطمئن استفاده کرد. از سویی، کشورهایی که در صدد مناسبات با ایران هستند با وجود اینستکس از مشارکت با ایران علیرغم تحریم‌ها آسوده خاطر خواهند بود و دیگر نگران جریمه‌های بانک‌هایشان از سوی آمریکایی‌ها نیستند. بنابراین مهمترین فایده اینستکس از بعد سیاسی قوت قلب به کشورها برای ارتباط با ایران علیرغم اعمال تحریم‌ها از سوی آمریکا است و همچنین این کانال می‌تواند در مناسبات سیاسی و امنیتی و از بین بردن ایران هراسی که از سوی آمریکا و متحدانش مؤثر باشد. چراکه اجرای اینستکس می‌تواند کیفیت و سطح روابط را افزایش دهد.
با توجه به عدم تصویب FATF به عنوان یکی از بندهای مهم در بیانیه اروپا بعد از تصویب SPV اساساً می‌توان چشم‌اندازی برای این ساز و کار قائل بود؟
فارغ از اینستکس و تحریم‌های ترامپ، استانداردها و اقدامات ایران باید در جایگاه منطقه‌ای و جهانی صورت بگیرد. چراکه ایران کشوری تک محصولی و وابسته به فروش نفت است. بنابراین اگر حتی در شرایط تحریم هم نبودیم برای تراکنش و تبادل مالی با مؤسسات مالی جهان نیاز به رعایت استانداردهای بین‌المللی داریم و این استانداردها را باید هر چه زودتر در مجامع مربوط به ثبت برسانیم. ما نتوانستیم به موقع به سراغ ثبت این استانداردسازی‌ها برویم اکنون این استانداردهای تزریقی به صورت «توان دو» خود را در ایران نشان می‌دهند. بنابراین در هر صورت به این استانداردها نیاز داریم.
به عنوان سوال آخر، بعد از قرارگرفتن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا، برخی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام اذعان کردند با این اقدام آمریکا تصمیم‌گیری درباره آینده FATF دشوار خواهد شد، آیا اجرایی شدن ساز و کار ویژه مالی در تصویب لوایح چهارگانه به عنوان استانداردهای جهانی می‌تواند اثرگذار باشد؟
اساساً تصویب FATF هیچ ارتباطی به اقدام اخیر آمریکا ندارد. ایران نباید به هیچ وجه در تصمیم گیری‌هایش در زمین ترامپ بازی کند. زیرا آمریکا درصدد عصبانی کردن ایران برای خروج از برجام است تا به طور کل تهران را منزوی سازد. «اف‌ای‌تی‌اف» ۴۲ دستور العمل دارد و چک لیست است تا جهان مطمئن شود که تراکنش‌های مالی در یک مسیر سالم صورت می‌گیرد از این رو، ایران باید به استانداردهای جهانی جهت سلامت مالی بپیوندد. در نهایت بازهم باید تاکید کرد که برای کار کردن با جامعه جهانی و اجرای اینستکس باید به استانداردهای جهانی ملحق شویم. این کانال اجرایی می‌شود تا بر اساس رعایت استانداردهای بین‌المللی معامله صورت بگیرد و شرط کار کردن آن ساز و کار، پیوستن به استانداردهای جهانی است به همین دلیل هم کشورهای اروپایی در اجرای اینستکس تعلل می‌ورزند.
