فکرشهر: همان طور که انسان نمی‌تواند بدون حافظه باشد، رسانه هم نمی‌تواند بدون حافظه و آگاهی برای امروز، فعالیت‌های جدیدی را تعریف کند. اشتراک منابع کتابخانه‌های بزرگ، یکی از اهداف سامانه حافظه ملی است و ایجاد شبکه کتابشناختی ملی، نقش بسزایی در دستیابی یکپارچه به منابع موجود در کتابخانه‌های مختلف در سراسر کشور خواهد داشت.
به گزارش فکرشهر، در یادداشتی در روزنامه اطلاعات به قلم هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، آمده است: «دو سامانه حافظه ملی ایرانیان و سامانه نشریات ایران (سنا) در روزهای گذشته، توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تأسیس شدند تا درهای مراکز آرشیوی و اسنادی که پیش از این بسته بودند یا در دسترسی به آنها محدودیت وجود داشت، باز شوند و حوزه اطلاع‌رسانی، فراخ و گسترده شود.
سامانه حافظه ملی ایرانیان دارای چهار بخش «شبکه کتابخانه‌های کشور»، «شبکه مراکز اسناد کشور»، «فهرستگان نسخ خطی» و «بانک نشریات ایران» است و در سامانه سنا، امکان دسترسی به نشریات از زمان قاجار تا کنون وجود دارد.
تأسیس این دو سامانه حافظه ملی ایرانیان و سامانه نشریات ایران (سنا)، اقدامی بزرگ و مهم در حوزه اطلاع‌رسانی است که دسترسی به منابع کمیاب را ممکن می‌کند. این سامانه‌ها به معنای درست کلمه، شکل‌گیری حافظه مجازی در سطح ملی را محقق می‌کنند. حافظه مجازی، پلتفرم و امکانی است که می‌تواند ذخایر، بانک‌های اطلاعاتی و اسنادی را که در دسترس عموم و حتی محققان و پژوهشگران قرار نمی‌گیرند، ساماندهی کند و کتابخانه‌های بزرگ و مراکز نگهداری منابع، اسناد و نسخ خطی را به یگدیگر پیوند دهد.
در پلتفرم حافظه ملی ایرانیان، فهرست کتب فارسی، فهرست نشریات کشور و نسخ خطی در مراکز آرشیوی ایران، دسترسی مشترک پیدا می‌کنند و از طرف دیگر، با وجود برخی زیرساخت‌ها و خدمات، دسترسی و امکان استفاده از منابع برای پژوهشگران ساده‌تر می‌شود. این ویژگی قابل توجه، غیر از ویژگی‌هایی است که عملا فناوری جدید ارتباطات و اطلاعات برای دسترسی الکترونیک و مجازی فراهم کرده است.
همچنین در این روزهای همه‌گیری بیماری کووید۱۹ که حضور در مراکز مختلف، در ساعات شبانه‌روز با دشواری همراه شده است، نهادهای مختلف دولتی، خصوصی و علمی مجبور شدند ذخایر خود را بر روی عموم باز کنند و ساده‌تر از گذشته خدمات را در اختیار کاربران قرار دهند. به بیان دیگر این حرکت کتابخانه ملی که مقارن شده با ایام شیوع کرونا، اقدامی مبارک است.
سامانه حافظه ملی از چهار قسمت تشکیل شده است که یکی از قسمت‌های این سامانه «بانک نشریات ایران» است و ۶۴هزار عنوان نشریه، روزنامه، خبرنامه، بولتن و … را در مرحله نخست، در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار می‌دهد. این بانک بر روند حرفه‌ای‌گری خبرنگاری و مطبوعات در ایران، تأثیر دارد. بخشی از آن چه فعالیت رسانه‌ها را سامان می‌دهد، استفاده از تجربیات دیروزشان است. تاریخ رسانه‌ها ـ و نه تنها تاریخ مطبوعات ـ مبتنی و متکی به منابعی است که در گذشته تولید شده و از اولین روزها به ثبت و ضبط رسیده‌اند. همان طور که انسان نمی‌تواند بدون حافظه باشد، رسانه هم نمی‌تواند بدون حافظه و آگاهی برای امروز، فعالیت‌های جدیدی را تعریف کند. اشتراک منابع کتابخانه‌های بزرگ، یکی از اهداف سامانه حافظه ملی است و ایجاد شبکه کتابشناختی ملی، نقش بسزایی در دستیابی یکپارچه به منابع موجود در کتابخانه‌های مختلف در سراسر کشور خواهد داشت.
شبکه‌سازی میان کتابخانه‌های کشور و سهولت دسترسی محققان، پژوهشگران و عموم مردم به منابع موثق، اهمیت بسیاری دارد و این که طراحان و مسئولان سامانه حافظه ملی ایرانیان، این شبکه‌سازی را ملی می‌بینند، یعنی همه کتابخانه‌ها، آرشیوها و همه منابعی که در کشور وجود دارند، به صورت شبکه در اختیار شهروندان یا پژوهشگران و محققان قرار می‌گیرند.
البته نتیجه‌بخش بودن این سامانه، نیاز به بررسی و رفع نقاط ضعف سامانه‌های قبلی دارد و مسئولان سامانه باید بتوانند با رفع نقاط ضعف، به ساده‌ترین شکل، امکان دسترسی و استفاده از منابع را برای اعضا ممکن کنند.
فراموش نکنیم ایران پر از منابع، اسناد و به معنای درست کلمه، آرشیو است که باید فهرست‌نگاری شوند تا محققان بتوانند از آنها استفاده کنند؛ به گونه‌ای که منابع دولتی و خصوصی و حتی منابعی که در خارج از کشور در مراکز دیگری به زبان فارسی هستند یا تعلق به میراث فرهنگی اسلام و اسلام در ایران دارند، متمرکز شوند.»
