‌نماز باران بخوانیم؟ ‌

فکرشهر: شکی نیست که آب مایع حیات است و نبود آن قاطع حیات!

این روزها وقتی صحبت از کاهش میزان بارندگی می‌شود، اولین موضوعی که به اذهان مردم متبادر می‌شود این است که اگر باران نبارد تکلیف چیست!؟

در محاوره‌های عمومی جملاتی از این قبیل که "خدا رحم کند و با فضلش با ما رفتار کند"، "مردم برای بارش برف و باران دعا کنند"، "نماز باران بخوانیم"، "خدایا دل کشاورزان و همه مردم را خوشحال کن و رحمتت را بر ما جاری فرما"، گفته و شنیده می‌شود.

به راستی اگر برف و باران نبارد تکلیف چیست؟ مگر منابع آبی ما چقدر است و آیا کفایت می‌کند!؟ این سوال‌ها و ده‌ها پرسش دیگر از جمله مسایل و موضوعاتی است که این روزها فکر و ذکر مردم و مسئولان را به خود متوجه کرده است.

به گزارش فکرشهر از ایسنا، قرار گرفتن بخش عظیمی از سرزمین ایران در منطقه خشک و بیابانی از یک طرف و نیز کاهش میزان و در کنار آن پراکنش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر، خصوصا در فلات مرکزی از طرف دیگر معضلات بحران کمبود و روند فزآینده مصرف آب در کشور ما را به گونه‌ای زنجیروار به یکدیگر متصل کرده است، بطوری که در حال حاضر پدیده خشکسالی به عنوان یک تهدید جدی و تاثیر گذار در زندگی آحاد مردم مطرح شده و در صورت عدم چاره‌اندیشی در آن به ناچار و به زودی باید شاهد اثرات مخرب و جبران‌ناپذیر آن باشیم.

در همین رابطه معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت سهامی آب منطقه ای مرکزی در تشریح میزان بارندگی سال جاری در دشت مرکزی شهرستان ساوه گفت: از آغاز سال آبی(ابتدای مهرماه) تا کنون شاهد نزول حدود 40 میلیمتر باران در دشت ساوه بوده‌ایم که این میزان بارندگی نسبت به 117 میلیمتر بارش مدت مشابه سال گذشته 77 میزان میلیمتر کاهش نشان می‌دهد.

سید جلال شاهرخ با بیان اینکه بر اساس آمار موجود در شرکت سهامی آب منطقه‌ای مرکزی، متوسط بارندگی درازمدت این زمان 95 میلیمتر است، به خبرنگار ایسنا، افزود: این میزان بارندگی بیانگر کاهش چشمگیر نزولات آسمانی در شمال استان مرکزی بوده است.

وی با اشاره به رشد منفی 32 درصدی بارندگی در سطح استان مرکزی نیز ادامه داد: در سطح استان مرکزی نیز در این مدت به طور متوسط 93.6 میلیمتر بارندگی داشته‌ایم، در حالی که این میزان بارندگی در سال گذشته 138.7 میلی‌متر و متوسط بارندگی درازمدت آن 113.5 میلیمتر بوده است.

به گفته وی، در حال حاضر دشت مرکزی شهرستان ساوه متاسفانه 65 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته و 40 درصد نسبت به دراز مدت، کاهش بارندگی را تجربه کرده است و تداوم این شرایط نگرانی‌های زیادی در بهره‌برداری منایع تجدیدپذیر در اختیار را بدنبال خواهد داشت.

وی تصریح کرد: جریانات سطحی و آورد رودخانه‌ها در ارتباط مستقیم با بارندگی بوده است، لذا تداوم این شرایط ورودی سدها و به طریق اولی حجم ذخیره مخازن آنها را با کاهش مواجه خواهد کرد لذا، سال آتی در موضوع تامین آب شرب و تحویل آب حقآبه‌بران دشت ساوه با حساسیت اقدام خواهد شد، از این رو ضمن تاکید بر رعایت صرفه‌جویی در مصرف آب، تمام تلاش در این جهت خواهد بود که تامین آب شرب شهر ساوه با مشکل روبرو نشود.

وی اظهار کرد: با وجود کاهش این میزان نزولات جوی و افزایش دما و گاه نیاز آبی کشت‌های صورت گرفته شاهد برداشت از این مایع حیاتی در فصل زمستان هستیم، چرا که تداوم این روند منابع تجدیدشونده و در دسترس آب زیرزمینی را تهدید می‌کند.

لزوم جلوگیری از ایجاد صنایع آب‌طلب

این مقام مسئول در ادامه با تاکید بر صرفه‌جویی در مصرف آب به بیان راهکارهای عملی دیگر در خصوص مدیریت منابع آبی پرداخت و افزود: با توجه به اینکه حجم عمده منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، لازم است با نصب کنتورهای هوشمند آب و برق، ضمن تحویل حجمی آب در چاه‌های کشاورزی میزان مصرف آب را مدیریت کرد.

وی تغییر سیستم آبیاری در کشاورزی از سنتی به روش‌های نوین آبیاری را از دیگر راهکارهای لازم و عملی برای کنترل مصرف آب دانست و افزود: اصلاح و مدیریت در شیوه آبیاری کشاورزی گام موثری در مدیریت این مایع حیاتی است و تجهیز زمین‌های زراعی به آبیاری تحت فشار پیش نیاز اصلاح الگوی مصرف است.

وی با توصیه به کشاورزان به منظور پرهیز از کشت‌های غیر ضروری افزود: طرح اصلاح الگوی کشت نیز راهکاری دیگر برای مدیریت آب است لذا با تغییر رویکرد منطقه ای باید تولید محصولات استراتژیک با نیاز آبی کم را جایگزین کشت‌های غیر ضروری و با نیاز آبی بالا مانند هندوانه، طالبی و خربزه کنیم.

معاون شرکت سهامی آب منطقه‌ای مرکزی همچنین با اشاره به اینکه بخش دیگری از منابع آبی در صنایع مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، افزود: جلوگیری از ایجاد و توسعه صنایع آب‌طلب همانند فولادسازی و کاغذسازی در مناطقی از کشور که با بحران کم‌آبی مواجه هستند نیز راهکاری برای بهبود مدیریت مصرف آب است.

وی ابراز امیدواری کرد که با دعای خیر مردم و نزول رحمت الهی شاهد بارش نزولات آسمانی در ماه‌های پیش رو باشیم تا در سدهای تأمین کننده آب شرب شهرهای بزرگ استان نظیر اراک و ساوه مشکل کم‌آبی نداشته باشیم و تأمین آب این شهرها تا حدودی برطرف شود و با بحران آب مواجه نشویم.

شاهرخ در ادامه با بیان اینکه هم‌اکنون حدود 25 درصد از آب شرب شهر ساوه از طریق سد الغدیر تامین می‌شود، افزود: این میزان بهره‌برداری آب از سدالغدیر ساوه از زمان افتتاح تصفیه‌خانه آب این شهر در آذرماه سال جاری و با حضور وزیر نیرو انجام می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: پیش از افتتاح تصفیه‌خانه آب شهر ساوه صددرصد آب مورد نیاز شهروندان این شهر از طریق آب‌های زیرزمینی منطقه تامین می‌شد.

کشاورزی نیازمند اصلاح الگوی کشت

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب ساوه نیز نیاز آبی شهروندان این شهر را 850 لیتر در ثانیه در پیک مصرفی اعلام کرد.

یوسف عرفانی نسب با بیان اینکه لازم است حساسیت موضوع آب برای همه تبیین شود، افزود: از آنجا که کشور ما در منطقه خشک قرار دارد، باید در مواقعی که زمینه بروز پدیده خشکسالی احساس می‌شود، راهکارهای اساسی اتخاذ کرد.

وی در ادامه با تشریح وضعیت مصرف منابع آبی در کشور گفت: براساس آمارهای اعلام شده 92 درصد از مصرف منابع آبی در کشاورزی، پنج درصد مصرف خانگی و سه درصد در صنعت است و این مهم نشان می‌دهد که باید در حوزه کشاورزی در خصوص اصلاح الگوی مصرف تلاش کنیم.

به گفته وی، اگر راهکارهای اساسی در خصوص مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی با روش‌های معرفی شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی عملی شود و تنها هشت درصد از میزان آب مصرفی در این حوزه کاهش یابد، می‌توان اذعان کرد که به اندازه تمام مصرف خانگی و صنعتی کشور در مصرف آب صرفه‌جویی شده است.

وی بیان کرد: در برخی از کشورهای پیشرفته با اختصاص 90 درصد از منابع آبی به بخش کشاورزی، راندمان 70 درصدی وجود دارد اما، در کشور ما شاهد راندمان 30 درصدی حاصل از مصرف 90 درصدی آب در بخش کشاورزی هستیم و این آمار خوبی نیست.

این مقام مسئول در شرکت آبفای ساوه در ادامه گفت: براساس مطالعاتی که از سوی مجموعه بهداشت سلامت و آب سازمان ملل انجام شده است سرانه مصرف آب هر فرد در جهان 99 لیتر تخمین زده شده است در حالی که الگوی مصرف آب در کشور ما 150 لیتر و متوسط مصرف آب بین 250 الی 300 لیتر و در شهری همچون ساوه 230 لیتر است.

وی بیان کرد: براساس ارزیابی‌هایی که در سال‌های گذشته انجام شده تنها 47 درصد مشترکین کمتر از الگوی مصرف، آب مصرف می‌کنند که 24 درصد کل آب کشور را شامل می‌شود. براساس این آمار 53 درصد مشترکان، 76 درصد کل آب را مصرف کرده‌اند. آمار کنونی نیز تفاوت چندانی با آمار گذشته نداشته است.

وی صرفه‌جویی در مصرف آب را نخستین راهکار عملی برای کاهش سرانه مصرف این مایع حیاتی دانست و افزود: حدود 70 درصد از میزان مصرف خانگی آب در کشور ما در سرویس‌های بهداشتی، حمام و آشپزخانه است که برای صرفه‌جویی در این بخش باید از تجهیزات کم‌مصرف که به مدیریت آب کمک می‌کند، استفاده کرد.

وی همچنین با اشاره به مصرف آب کولرهای آبی در فصل گرما نیز گفت: اگر کولرهای آبی به طور کامل سرویس شده و بدون هیچگونه نشستی آب تنظیم و در نقطه‌ای که سایه است مستقر شده باشند، بیش از 200 لیتر آب در روز مصرف آب خواهند داشت که به اندازه سرانه مصرف یک فرد است.

به گفته وی، با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مردم در خصوص محدودیت منابع آبی می‌توان مردم را به کم مصرف کردن تشویق کرد و طوری برنامه‌ریزی کرد که سرانه مصرف آب به میزان تخمین جهانی کاهش یابد و باید این نکته را هم یادآور شد که در برخی از کشورها میزان مصرف سرانه آب 80 الی 90 لیتر است.

عرفانی نسب، اصلاح شبکه‌های آبرسانی را از دیگر راهکارهای لازم برای مدیریت مصرف آب دانست و گفت: عدم اصلاح شبکه‌های آبرسانی، پرت آب 25 درصدی را به همراه دارد که این میزان در شهر ساوه 21 درصد است، لذا اصلاح شبکه‌های آبرسانی در کاهش هدررفت آب تأثیرگذار است.

معاون آبفای ساوه در خصوص تامین بخشی از نیاز آب شرب شهر ساوه از طریق سد الغدیر از آذرماه سالجاری نیز به خبرنگار ایسنا گفت: حق‌آ‌به تعیین شده از سد الغدیر برای تامین آب شرب شهر ساوه در پیک مصرف 375 لیتر در ثانیه است، اما هم اکنون به دلیل نیاز آبی کمتر حدود 130 لیتر تخصیص می یابد.

وی به میزان آب تولیدی حاصل از چاه‌ها نیز اشاره کرد و افزود: متاسفانه از ابتدای سال جاری تاکنون تولید آب حاصل از چاه‌ها 100 لیتر در ثانیه کاهش نشان می‌دهند و این میزان کاهش دبی چا‌ه‌ها متاثر از افت سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش توان آبدهی آبخوان‌هاست، لذا با تداوم این وضعیت و کاهش نزولات آسمانی این میزان روز به روز افزایش پیدا خواهد کرد.

وی اجرای شبکه دوم طرح آبرسانی به شهر ساوه را، طرح پایلوت اجرای طرح شبکه‌های آب شیرین کن کشور یاد کرد و افزود: خشکسالی‌های متوالی و کمبود منابع آبی موجب کاهش کیفیت آب این شهر شده است، به طوری که ضرورت تامین آب با کیفیت از دستگاه‌های برداشت با استفاده از کارت‌های الکترونیکی بیشتر احساس می‌شود و گلایه‌های مردمی در خصوص لب شور بودن آب شهری ساوه با اجرای شبکه‌های آب شیرین کن برطرف و شهروندان دیگر دغدغه کیفیت آب شرب را ندارند.

مدیر امور منابع آب ساوه نیز معتقد است: سیاست‌های بازدارنده به تعادل‌بخشی در مصرف آب کمک می‌کند، چرا که برداشت بی‌رویه و افت آب‌های زیرزمینی موجب فرونشست زمین در برخی نقاط این شهرستان شده است.

افت بحران‌زای آب در دشت ساوه

نقی بهجت در گفت و گو با ایسنا افزود: در پنج سال گذشته افت سطح آب‌های زیر زمینی در دشت ساوه به طور متوسط 1.2 متر در هر سال بوده است که این میزان افت، بحران زاست.

وی با بیان اینکه بیش از 90 درصد آب‌های زیرزمینی ساوه در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، افزود: عدم تغییر در شیوه کشاورزی و تداوم آبیاری سنتی در این بخش میزان هدر رفت آب را تشدید می‌کند.

به گفته وی، برداشت بی‌رویه و افت آب‌های زیرزمینی که نتیجه آن بروز پدیده نشست زمین است، نگرانی‌هایی برای تامین آب شرب و کشاورزی منطقه را به دنبال خواهد داشت.

کاهش 56 میلیمتری بارش براساس آمار ایستگاه سد ساوه

رئیس امور بهره‌برداری سد الغدیر ساوه نیز گفت: در حال حاضر حجم آب مفید سد الغدیر 5.5 میلیون متر مکعب و حجم کل آن نیز 21.4 میلیون مترمکعب است.

علی والی با اشاره به میزان بارش‌های صورت گرفته نیز گفت: از ابتدای مهرماه سال گذشته 160 میلیمتر بارش باران در محل ایستگاه هواشناسی این سد گزارش شده، در حالی که این میزان در سال آبی جاری از ابتدای مهرماه تاکنون به 56 میلی متر کاهش پیدا کرده است.

وی ورودی این سد را یک متر مکعب بر ثانیه اعلام کرد و افزود: افزایش نسبی حجم آب موجود در پشت سد الغدیر ساوه به دلیل عدم استفاده در حوزه کشاورزی است و تنها 120 لیتر بر ثانیه به تصفیه خانه آب شرب این شهر تخصیص می‌یابد.

به گفته وی، از مجموع آب ذخیره شده در سد الغدیر ساوه در سال آبی گذشته 17.5 میلیون متر مکعب به حوزه کشاورزی و دو میلیون متر مکعب جهت تأمین بخشی از نیاز مردم شهرستان به آب شرب اختصاص یافته است.

وی با اشاره به کمبود آب در این شهرستان اضافه کرد: صرفه‌جویی، استفاده بهینه و افزایش راندمان آب با استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار در بخش کشاورزی از راه‌های مقابله با کمبود آب است.

والی خاطرنشان کرد: سد الغدیر ساوه با 265 متر طول تاج و حجم 277 میلیون مترمکعب آب از نوع دو قوسی بتونی است که در سال 72 برای هدف تأمین برق و آب کشاورزی 23 هزار هکتار از اراضی این شهرستان احداث شد.

به عقیده کارشناسان نگاه فرابخشی به مدیریت آب منجر به استفاده صحیح از این مایع حیاتی خواهد شد.

در شرایط حاضر که افت منابع آبی زیرزمینی و کاهش بارندگی گریبانگیر ایران است، به نظر می‌رسد یکی از ضروریات در گذر از این بحران، انطباق با شرایط خشکسالی به عنوان راهکاری کارآمد در تمامی بخش‌ها از جمله کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده‌ی آب است تا در نهایت بتوانیم با مدیریت صحیح منابع آب از این مقطع حساس به سلامت عبور کنیم.