فکرشهر- احسان سملی*: ترامپ رئیس جمهور سابق ایالات متحده آمریکا، به طور یکجانبه در مخالفت با دیگر امضاکنندگان اعضای برجام، از توافقنامه مذکور خارج شد و آن را از بین برد؛ آن هم درست زمانی که ایران در آن هنگام کاملا به توافق مذکور پایبند بود؛ موضوعی که رکس تیلرسون وزیر خارجه وقت آمریکا به آن اعتراف کرد. یان برمر کارشناس سیاسی آمریکایی معتقد است که پیامد این مسأله تبدیل شدن ایران به عرصه ای فراتر از دانش هسته ای است که باعث نگرانی جدی متحدان منطقه ای آمریکا همچون اسرائیل و عربستان شده است و دلیل آن را شلیک آمریکایی ها به پای خودشان می داند. تغییر ایستار دولت در واشنگتن و متعاقب آن عدم پیوستگی در سیاست خارجی آمریکا از یک رئیس جمهور به رئیس جمهور دیگر باعث شده است که این کشور در عرصه بین المللی به تعهدات خود پایبند نباشد.
بنا به اظهارات اریک بروور عضو ارشد و معاون راهبردی و بین المللی آمریکا در نشریه فارن افرز، در حال حاضر کار درست در متقاعد کردن تهران توسط واشنگتن این است که منافع ایران با یک توافق، بهتر تأمین می شود تا تنش آفرینی و ادامه آن. به گفته بروور برای انجام این کار، واشنگتن باید همواره گزینه نظامی را در جیب خود بگذارد و درها را برای یک راه حل دیپلماتیک باز نگه دارد. اکنون واقعیت، گویای این است که حاکمان فعلی آمریکا در کاخ سفید و همچنین نمایندگان کنگره در مواضع اعلامی و اعمالی خود، مخالف احیای توافقنامه هسته ای 2015 برمبنای بندهای غروب آفتاب در برجام هستند. در همین رابطه، ادعای رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران مبنی بر عدم تضمین دولت آمریکا به ایران در آینده به منظور تعهد به امضای موافقتنامه هسته ای، صراحتا مؤید همین موضوع میباشد.
دولتمردان فعلی کاخ سفید هرچند دموکرات هستند ولی ذهنیت رسیدن به توافق لزوما شبیه به دیدگاه های دولت باراک اوباما نسبت به برجام نیست. بایدن و تیم سیاست خارجی وی در برخورد با مسأله هسته ای ایران، بینابین دولت های اوباما و ترامپ قرار میگیرد. از یک طرف معتقد به تندروی های یکجانبه گرایانه از نوع ترامپیسم رادیکال نیست چراکه رئیس جمهور سابق آمریکا با فاصله از دیگر اعضای برجام در ضدیت با اجماع سازی، تکروانه درپی سیاست فشار حداکثری علیه ایران برآمد و از طرف دیگر متفاوت با اوباماگرایی به متن فعلی برجام اکتفا نکرده و علاوه بر اخذ امتیازاتی که در گذشته از این توافقنامه گرفته اند، درصدد گرفتن امتیازات جدیدی از نوع منطقه ای، موشکی و پهپادی به صورت اتحاد و ائتلاف هستند.
وندی شرمن مذاکره کننده ارشد سابق هسته ای آمریکا معتقد است، اگرچه ایران در زمینه هسته ای در ماه های گذشته پیشرفت هایی داشته است ولی دغدغه های هسته ای سال 2015 دیگر وجود ندارند. به این معنا که در آستانه ورود به مذاکرات هسته ای در سال مذکور، مسائلی همچون راکتور تحقیقاتی دانشگاه تهران، سایت های هسته ای اراک، فردو و نظنز، 10 هزار کیلوگرم اورانیوم غنی شده با 19 هزار سانتریفیوژ فعال وجود داشتند اما اکنون نگرانی هایی از این قبیل موضوعات وجود ندارند که این مسأله دست ایالات متحده را برای گرفتن امتیازات بیشتر از ایران باز میگذارد.
آمریکایی ها بر این باورند که ایران یا برجام مصادره شده به نفع آمریکا بعلاوه درخواست های جدید را میپذیرد که متقابلا با برداشتن محدود و سلیقه ای تحریم ها، سعی در اقناع سازی تهران برمی آیند و یا اینکه با مخالفت ایران روبرو شده و با اجماع سازی و همراه کردن جامعه جهانی با خود، بازیگر مقصر را ایران دانسته و این کشور را وارد بازی سرزنش میکنند. همواره باید به این نکته مهم توجه داشت که دموکرات ها در حوزه دیپلماسی چندجانبه، قوی هستند و در سیاست خارجی به منظور تحقق بخشیدن به خواست خود، سعی میکنند با کشور هدف ، برخورد یک – چندجانبه گرایی برای همراه کردن دیگر اعضای میز مذاکره در هر موضوعی از جمله توافق هسته ای با ایران داشته باشند.
اکنون با اطلاع از سیر اندیشه های سیاسی دولتمردان آمریکایی، در این برهه زمانی میبایست متناسب با فهم صحیح از چارچوب ذهنی دولت فعلی آمریکا و بررسی امکان سنجی آنها در پایبندی به حقوق معاهدات و موافقتنامه های بین المللی، در انتخاب و اجرای روش و تاکتیک به منظور حصول به استراتژی موردنظر یعنی گرفتن امتیازات بیشتر از طرف مقابل مبادرت ورزید.
فرجام سخن، نویسنده بر این باور است که در ادامه مسیر دو راهکار برای ایران قابل ارزیابی است. نخست، همانطور که ایران از ابتدا با حسن نیت وارد مذاکرات شده است، به جهت رفع کامل یا کاهش حداکثری تحریم ها از اثرات مخرب آنها کاسته، باعث گشایش های اقتصادی در کشور و موفق به مرتفع نمودن آن بخش از مشکلات کشور شد که مربوط به حوزه تحریم ها میباشند و دوم، به موازات نبرد دیپلماتیک، با طراحی سیاست هوشمند به صورت یک سناریوی آماده و از پیش تعیین شده، از مقصر جلوه دادن و اجماع سازی علیه ایران جلوگیری به عمل آورد، موضوعی که موردنظر آمریکا و متحدان منطقه ای آن به ویژه اسرائیل و عربستان سعودی میباشد.
*تحلیلگر سیاست خارجی و مسائل بین الملل
