فکرشهر: موسیقی سوگواری در بوشهر از نظر تنوع و کثرت ملودی، بخش اعظم موسیقی این منطقه را دربرمی‌گیرد. موسیقی سوگواری از نظر تعلق ملودی و مضمون با آیین‌های شیعی پیوند یافته و به همین جهت نیز در میان مردم بوشهر که دارای اعتقاداتی مذهبی هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است.
\n\n
«ذکرخوانی، پامنبری خوانی و روضه‌خوانی»، گونه‌های مختلف سوگواری در بوشهر هستند. اما مراسم سنج و دمام در بوشهر از جایگاه ویژهای برخوردار است.
\n\n
به گزارش فکرشهر، اولین بار سازهای سنج و دمام از آفریقا به این منطقه آورده شده است. اما امروز، بیشتر بوشهری‌ها برای اجرای این مراسم، اهمیت ویژهای قائل هستند و هرساله برای نواختن آن، نذر و نیاز می‌کنند. از این رو نه تنها نواختن دمام که ساخت این ساز کوبه‌ای از اهمیت ویژهای بر خوردار است.
\n\n
\n\n
غلامرضا نامدار فرد، یکی از سازندگان دمام در شهر بوشهر است. او دمام می‌سازد و دست‌ساخته‌هایش به نقاط مختلف ایران فرستاده می‌شود. به گفته نامدار فرد، امروز مردم بسیاری از شهرها و استان‌های ایران در مراسم عزاداری خود از دمام استفاده می‌کنند.
\n\n
دمام دوسویه است و از هر طرف آن، هفت بند رد می‌شود که در مجموع به ۱۴ بند می‌رسند و یادآور ۱۴ معصوم هستند. صدای دمام، شیهه اسب و صدای سنج، چکاچک شمشیر را به خاطر می‌آورد. نامدار فرد در ساخت دمام‌های خود از پوست طبیعی استفاده می‌کند. آن هم از پوست بز که مقاوم‌تر از پوست گوسفند است و صدای بهتری دارد.
\n\n
از دمام در مراسم محرم و صفر و همچنین در ماه مبارک رمضان استفاده می‌شود. به گفته این سازنده سازهای کوبه‌ای، هنوز هم در برخی نقاط بوشهر، مراسم «دُم دُم سحری» اجرا می‌شود و هستند کسانی که ذکر می‌خوانند و دمام می‌نوازند تا روزه‌داران را برای خوردن سحری بیدار کنند.
\n\n
به گفته نامدار فرد، دمامی که در مراسم مذهبی استفاده می‌شود با آنچه در مراسم زار یا اجرای کنسرت، به کار می‌رود و باید صدای بمی داشته باشد، متفاوت است.
\n\n
غلامرضا نامدار فرد، زیر نظر معاونت صنایع دستی فعالیت می‌کند و اگر به سازمان میراث فرهنگی برویم، دمام‌هایی که او ساخته است را می‌بینیم اما هنوز بیمه نشده و حقوق ثابتی ندارد.
\n\n
محمود ذوالقدر، از دیگر سازندگان سازهای کوبه‌ای در بوشهر است. او موفق به دریافت نشان مرغوبیت کالا از سازمان میراث فرهنگی، به خاطر اصالت، نوآوری در طرح و اجرا، قابلیت حضور در بازار، سازگاری با محیط زیست و... شده و برای نوازندگانی چون حبیب مفتاح بوشهری و همایون نصیری نیز دمام ساخته اما دریافت این نشان، هیچ دردی را از او درمان نکرده است. تنها به گفته خود با دریافت این نشان می‌تواند بین خانواده و دوستان پز بدهد. وگرنه نه بیمه‌ای وجود دارد و نه حقوق ثابتی. اصلا هیچ کجا حرفه و هنری با عنوان ساختن ساز تعریف نشده است.
\n\n
او با اشاره به نقش دمام در موسیقی مذهبی بوشهر می‌گوید: مراسم سنج و دمام، لازمه مراسم سینه‌زنی و از جمله آداب و آیین‌هایی است که پیش از مراسم عزاداری و نوحه‌خوانی در بوشهر انجام می‌شود تا مردم را از آغاز مراسم باخبر کند. برای اجرای این مراسم، دسته‌های سنج و دمام، کار خود را از نقطه‌ای مشخص در محل آغاز می‌کنند به‌گونه‌ای که همه اهالی محل بتوانند صدای سنج و دمام را بشنوند و باخبر شوند. پس از چند دقیقه گروه در حالی که مشغول نواختن سنج و دمام است به طرف مسیر مشخص شده خود حرکت و بعد از رسیدن به محل برگزاری مراسم سوگواری، قطعه خود را تمام می‌کنند.
\n\n
به گفته ذوالقدر، سازهایی که در مراسم سنج و دمام مورد استفاده قرار می‌گیرد، در نظر مردم بوشهر مقدس‌اند و هر کدام، جایگاه و ارزش خاص خود را دارند. مساجد، بهترین و مطمئن‌ترین اماکن برای نگهداری سنج و دمام هستند. در تمام مساجد، اتاقی به نام «گُدام» وجود دارد که دمام‌ها را در آن نگه می دارند و از سقف می آویزند. کلید این اتاق در دست مرید مسجد است و کسی اجازه ورود به آن را ندارد. حتی کسانی که دمام را در خانه خود، آن را از سقف می‌آویند و بر زمین نمی‌گذارند.
\n\n
\n\n
او در ساخت دمام‌های خود از پوست طبیعی استفاده می‌کند چون این پوست‌ها، لهجه ساز را به خوبی به گوش می‌رسانند و مثل پوست‌های مصنوعی، تحت تاثیر شرایط آب و هوایی، منبسط و منقبض نمی‌شوند. ذوالقدر از نوازندگانی است که به ساختن ساز دمام و لیوا هم پرداخته است.
\n\n
اگر به موزه موسیقی بروید می‌توانید لیواهایی که او ساخته را ببینید و یا دمام‌هایش را. دمام، ساز استوانه‌ای شکلی است که دو طرف آن را با پوست بز پوشانده‌اند. لیوا از جمله سازهایی است که در اجرای مراسم شیخ فرج یا لیوا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
\n\n
مهر
\n
